Bijna iedereen in Nederland heeft wel eens gehoord van de Rotterdamse humanist Desiderius Erasmus (1466-1536), die wereldfaam heeft verworven. Maar ook Limburg heeft een belangrijke humanist voortgebracht: Mattheus Herbenus.
Renaissance
In de 14e eeuw brak - beginnend in Italië - de tijd van de Renaissance aan. Het was een periode waarin wetenschappers en kunstenaars teruggrepen naar de kunst, literatuur en wetenschap van de oude Grieken en Romeinen. Die gebruikten ze als inspiratiebron voor hun eigen werk.
Al eerder waren er periodes geweest waarin dit gebeurde: zowel tijdens de Karolingische Renaissance als door schrijvers als Hendrik van Veldeke. Maar pas deze keer zouden de inzichten uit de Klassieke Oudheid het hele wereldbeeld van de mens blijvend op zijn kop zetten.
Humanisme
Een belangrijk onderdeel van de Renaissance was het humanisme. 'Humanus' is Latijn voor 'menselijk'. Humanisten waren van mening dat niet meer God en het geloof het middelpunt van het aardse bestaan waren, maar dat de mens zélf dat was. In de tijd van de Renaissance, vlak na de Middeleeuwen, was dat een revolutionair idee.
Naar Italië
Enthousiast door deze vernieuwende ontwikkelingen trokken intellectuelen en kunstenaars uit heel Europa naar Italië om daar het nieuwe denken op te snuiven. Ook mensen uit de Maassteden. Een van hen was Mattheus Herben (1451-1538), die zijn achternaam al snel in het Latijnse Herbenus veranderde om zo zijn bewondering aan te geven voor de nieuwe tijdsgeest.
Historia Nigropontis
Mattheus Herbenus schreef verschillende boeken waaronder de 'Historia Nigropontis' over de verovering van het Griekse eiland Euboia door de Turken in 1470.
Ondanks een heldhaftige verdediging, waarbij vrouwen en kinderen meevochten, kon het eiland niet standhouden. Dertigduizend Christenen werden slachtoffer van de Turkse aanval.
Meer dan een geschiedenisboek
De 'Historia Nigropontis' lijkt op het eerste gezicht een gewoon geschiedenisboek, maar is veel meer dan dat. Herbenus pleitte in zijn boek namelijk voor samenwerking tussen christenen en Turken, om zodoende bloedbaden als die in Nigropontis te voorkomen.
Volgens Herbenus moesten mensen zich namelijk niet te veel door hun geloofsovertuigingen laten leiden, maar konden ze veel beter naar hun verstand luisteren als ze beslissingen moesten nemen.