Heb je je wel eens afgevraagd waarom de provincie Utrecht zo'n vreemde inham in het noorden heeft? In die inham ligt het Gooi, een gebied dat nu bij Noord-Holland hoort. Vroeger hoorde het Gooi bij het bisdom Utrecht en ook Amsterdam was een Utrechtse stad. Om dit goed te begrijpen moeten we terug naar de 13e eeuw, toen er om de macht in de provincie werd gestreden.
Het machtige Bisdom Utrecht
In de 13e eeuw was Utrecht de grootste en machtigste
stad van de
Lage Landen. De stad hoorde bij het
bisdom Utrecht en de bisschop van Utrecht was
de baas. Dat bisdom was groter dan de provincie nu is. Zo hoorden
Amsterdam en het Muiderslot in Muiden in die tijd ook bij Utrecht.
Omdat het bisdom te groot was voor de bisschop om zelf te beheren,
kreeg een aantal edellieden de macht over een stuk van het gebied.
Het noordwesten werd bestuurd door de heren van Amstel. Een van hen
was Gijsbrecht van Amstel.
Graaf Floris V van Holland
In 1256 volgde Floris V zijn vader op als baas van Holland. Zijn
vader was vermoord, maar Floris was toen pas twee jaar oud en dus
veel te jong om te regeren. Daarom deden verschillende edellieden
dat tijdelijk voor hem, zoals Gijsbrecht van Amstel. Hierdoor was
Gijsbrecht zowel in Utrecht als in Holland een machtig
man. Maar Floris werd volwassen, trouwde en kreeg een zoon. En
wilde nu wel zelf regeren als graaf van Holland. Hij was
strijdlustig en wilde zijn gebied vergroten. Hij sloot daarvoor een
bondgenootschap met Engeland. Floris en de
Engelse koning spraken af dat de zoon van Floris en de dochter van
de Engelse koning zouden trouwen.
Gijsbrecht van Amstel
Ondertussen viel Gijsbrecht zijn eigen bisschop van Utrecht aan.
De bisschop riep de hulp van Floris V in. Floris versloeg
Gijsbrecht en sloot hem voor vijf jaar op en nam vervolgens de
plaats van Gijsbrecht in Utrecht in. Toen Gijsbrecht weer uit
de gevangenis kwam, was hij zijn macht kwijt en zijn land was door
Floris ingepikt. Gijsbrecht wilde wraak nemen. Zijn kans kwam toen
Floris vriendschap sloot met Frankrijk, terwijl Frankrijk de vijand
van Engeland was. De koning van Engeland voelde zich door Floris
verraden en bedacht een list. Hij bood Gijsbrecht en enkele andere
edelen een flink bedrag om Floris naar Engeland te ontvoeren.
Gijsbrecht smeedde samen met Gerard van Velzen en Herman van
Woerden een plan om Floris gevangen te nemen. Hierdoor zou hij
eindelijk zijn macht terug kunnen krijgen.
Gevangen in het Muiderslot
In de zomer van 1296 bezocht Floris de bisschop van Utrecht.
Gijsbrecht was daar ook en nodigde Floris uit voor de valkenjacht.
Floris ging nietsvermoedend mee. Maar van jagen kwam weinig
terecht. Even buiten Utrecht vielen de edelen Floris aan en namen
hem gevangen. Ze sloten hem op in het Muiderslot, een burcht die
Floris zelf had laten bouwen en die Gijsbrecht inmiddels had
ingepikt. De edelen hadden een vluchtroute naar Engeland bedacht,
waar ze Floris heen zouden brengen. Maar hun plan liep anders.
Floris wordt vermoord
Floris was namelijk heel geliefd bij de boeren in de omgeving.
Toen zij hoorden dat Floris gevangen werd gehouden op het
Muiderslot, omsingelden ze het slot. De ontvoerders konden geen
kant op. Na vier dagen besloten Gijsbrecht en de edelen toch een
poging te wagen om te ontsnappen. Ver zouden ze niet komen. Even
buiten het slot stuitten ze op een groep boze boeren, die riepen:
'Ha, vervloekte verraders, dit is het einde van jullie fraaie
verraad! Geef de graaf aan ons!' Floris probeerde te ontsnappen,
waarop Gerard van Velzen hem in paniek van zijn paard sloeg. Hij
belandde in de sloot en de samenzweerders staken hem dood met hun
zwaarden. Daarna gingen ze er snel vandoor. Het lijk van Floris
werd opgebaard in de kerk in Alkmaar. Zijn twee windhonden bleven
bij hem zitten en weigerden te eten.
Gevolgen voor de provincie Utrecht
De moord op graaf Floris V had grote gevolgen voor de provincie
Utrecht. De zoon van Floris, Jan, werd graaf van Holland en trouwde
met de Engelse prinses, zoals ook het plan was geweest. Gerard van
Velzen werd opgepakt en ter dood veroordeeld. Gijsbrecht van Amstel
en Herman van Woerden waren gevlucht en raakten al hun bezittingen
kwijt. Jan eiste hun land op en zo werden Muiden, het Gooi en
Amstelland aan Holland toegevoegd. Dit is nooit meer teruggedraaid.
Daarom heeft de provincie Utrecht nog altijd een inham in het
noorden en is Amsterdam een Noord-Hollandse stad.
