Kastelendorp

Met een kasteel had je controle.

Er stonden in de middeleeuwen relatief veel kastelen langs de Vecht in en rond Maarssen omdat de rivier een belangrijke vaarroute was. De machtsstrijd tussen de Utrechtse bisschoppen en de Hollandse graven kon door deze rivier in praktische zin gevoerd worden. Alle vervoer ging over water en kastelen hadden daar de controle over. Kastelen hadden naast een verdedigende functie de mogelijkheid om met militaire macht de vijand aan te kunnen vallen. Maarssen kende in die tijd ook enkele middeleeuwse huizen die mogelijk een functie als versterking hadden: Huis Ten Bosch, Op `t Slijk en Oostwaard.

Kasteel te Maarssen

In 1964 zijn onder de Julianaweg één meter dikke fundamentresten van middeleeuwse bakstenen aangetroffen. De locatie, dicht bij de Vecht, komt precies overeen met de op oude kaarten aangegeven situering van het uit de dertiende eeuw stammende kasteel van Maarssen, vermoedelijk voorafgegaan door een houten bouwwerk uit 1083. Tot het midden van de dertiende eeuw waren de heren van Maarssen, de lokale heersers van het gebied, mogelijk de bewoners van het kasteel. In 1525 kwam het kasteel in bezit van de Duitsche Orde. Het huis werd toen uitgebreid en verfraaid tot het kasteel dat we kennen van diverse afbeeldingen. In het rampjaar 1672 werd het door de Fransen geplunderd en in brand gestoken en het bleef daarna min of meer als ruïne 25 jaar liggen.

Bolenstein

Bolenstein is als een verdedigbaar, rechthoekig huis omstreeks 1340 gebouwd. In de vijftiende eeuw werd er een soortgelijk tweede huis tegenaan gebouwd dat toen met het eerste huis werd samengetrokken. Het dubbele dak werd in 1829 vervangen door een afgeplat schilddak Daarmee kreeg het huis zijn huidige vierkante of blokvormige aanzien.

Snaafburg

De oudste vermelding van het huis is te vinden in een oorkonde uit 1379. Snaafburg bestond aanvankelijk uit een door een gracht omgeven, vierkante woontoren waaraan in 1596 een zijvleugel werd gebouwd. Na het midden van de achttiende eeuw raakte het huis in verval en omstreeks 1860 zijn de restanten van Snaafburg afgebroken.

Kasteel Zuylen

Dit kasteel ontleent zijn naam aan het geslacht Van Zuylen. Het kasteel wordt voor het eerst genoemd in een oorkonde uit 1247. Het kasteel werd in 1422 verwoest door Utrechters. Pas rond 1522 werd opnieuw een kasteel opgebouwd. Een beroemde bewoonster was Isabella Agneta Elisabeth Van Tuyll van Serooskerken (1740-1805) beter bekend als Belle van Zuylen.
 
Huis Ten Bosch

Het Huis Ten Bosch kent al een vermelding in 1316. Het huidige Huis Ten Bosch is waarschijnlijk in 1628 als buitenhuis door Jacob van Campen ontworpen. Het is uitgevoerd in classicistische stijl met vier fraaie, kolossale pilasters met ionisch kapiteel en een driehoekig fronton daarboven. Het is één van de oudste huizen van Maarssen.

Oostwaard

Van Oostwaard zijn er maar weinig historische bronnen, maar bij een opgraving in 2013 zijn verschillende oude, zeer zware muren aangetroffen en een omgrachting die een groter bouwwerk doen veronderstellen dan de huidige boerderij. Vermoedelijk was Oostwaard geen verdedigbare versterking. Aanvankelijk was het een kloosterboerderij van de in 1131 gestichte Stevensabdij in Oudwijk bij Utrecht, aangekocht rond 1200. Oostwaard was een belangrijk bouwwerk, maar een echt kasteel is het vermoedelijk niet geweest.

Op 't Slijk

Dit huis was in oorsprong in leen door de heren van Abcoude-Gaasbeek. Aan het eind van de veertiende eeuw werd het bewoond door familie Van (der) Slijck. In 1400 verkreeg Gillis van der Slijck van Willem van Abcoude het omgrachte huis in leen met een stuk grond eromheen. Het huis is vanaf die tijd alleen bekend als boerderij.

Maarssen is geen kastelendorp meer; een aantal kastelen is afgebroken en andere zijn verbouwd.