Tomado

Geniaal in zijn eenvoud

Het begon met een tweepotig behang-haakje, dat de gebroeders Van der Togt in 1922 op een zolderkamer uitvonden. Een haakje dat ervoor zorgde dat schilderijen niet meteen de betengelde muurbekleding kapottrokken. Geniaal in zijn eenvoud! Het was het eerste product van een reeks huishoudelijke artikelen die onder de merknaam ‘Tomado’ de wereld zou veroveren.

In 1923 begonnen de broers Wim en Jan van der Togt met een startkapitaal van 75 gulden hun bedrijfje op de zolder van hun ouderlijk huis in Dordrecht. Dit bedrag was net genoeg voor de aanschaf van een bos koperdraad, een buigapparaat en een puntenslijpmotortje. Hiermee fabriceerden ze hun tweepotig behanghaakje, waar enorm veel belangstelling voor bleek te zijn.

Tien maanden na de start werd de eerste knecht in dienst genomen, spoedig gevolgd door een tweede. De broers noemden hun bedrijf Tomado; een samenstelling van Van der Togt Massa-artikelen Dordrecht. In die periode kregen de broers van de Nederlandse Vereniging voor Huisvrouwen het verzoek om een metalen afdruiprek te ontwikkelen. En dat kwam er.

De inventieve broers vervaardigden de meest uiteenlopende huishoudelijke artikelen, die bekend stonden om hun kwaliteit, degelijkheid en eenvoud. Bijzonder waren de flessenlikker en de flessenuitdruiper, een standaard waarin een fles kon worden geplaatst zodat men de laatste druppels vla of yoghurt in een kom kon opvangen. Ontwerper Gerrit Rietveld zag de Tomado-producten als schoolvoorbeeld van excellent Hollands ontwerp. De populaire Tomado-rekjes kregen de kleuren wit, zwart, rood, geel en blauw, een knipoog naar de werken van Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld.

Van Dordrecht naar Zwijndrecht
Een kleine tien jaar huurden de broers bedrijfsruimte in de voormalige brandkastenfabriek van Lips, aan de Dordtse Spuiweg. Daar deze plaats moest maken voor de aanleg van de Krispijntunnel en de gemeente Dordrecht niet genegen was om het snelgroeiende bedrijf een acceptabel bouwterrein toe te wijzen, gingen de broers met de gemeente Zwijndrecht in onderhandeling over vestiging aan de Rotterdamseweg.

Nadat de gemeente Zwijndrecht van Tomado een verklaring had ontvangen waarin toegezegd werd dat Dordts fabriekspersoneel geleidelijk aan vervangen zou worden door Zwijndrechtenaren, werd het terrein in 1934 aan de broers verkocht. Er werd een nieuwe fabriek gebouwd waar met dertig man personeel werd gestart. Wim was inmiddels technisch directeur en Jan algemeen directeur.

Oorlog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging de productie door, maar vanaf 1942 wel onder de dan verplichte vergunning van het Rijksbureau voor IJzer en Staal. Vanaf 1943 mocht er, onder toezicht van een Duitse waarnemer, uitsluitend nog voor de Duitse bezetter geproduceerd worden.

Wederopbouw
Na de oorlog maakte het bedrijf een enorme groei door. In 1946 waren er al 250 mensen in dienst. In 1955 werd een productiebedrijf in Etten-Leur gevestigd en in 1957 een verzinkerij aan de Merwedestraat in Dordrecht. In dat laatste jaar werd door het bedrijf Moulinex de elektrische koffiemolen uitgevonden. Tomado zag daar wel brood in en beide bedrijven gingen een samenwerkingsverband aan. Ze brachten het bijzonder succesvolle product op de markt onder de naam Moulinex-Tomado. In 1962 betrok men tegenover het station van Dordrecht een prestigieus kantoorpand, ontworpen door de bekende architect Hugh Maaskant. Dit is nu een rijksmonument.

In de jaren zeventig, toen er een stroom van goedkope artikelen uit lagelonenlanden op gang kwam, werd het bedrijf overgenomen door de Belgische firma Bekaert. In 1980 sloot de fabriek in Zwijndrecht.

Tomado was ooit het symbool van het moderne huishouden. In vrijwel ieder huis waren één of meer producten van Tomado te vinden. Een van de klassiekers uit de naoorlogse tijd van Tomado was het metalen boekenrek uit de jaren zestig, nu een collector’s item.

Oprichter Wim van der Togt had eigenlijk al in 1960, bij het neerleggen van zijn directeursfunctie, afscheid genomen van Tomado. Hij overleed in 1980. Zijn broer Jan van der Togt reisde na zijn Tomado-jaren veel en verzamelde kunst. In Amstelveen liet hij voor zijn kunstcollectie het Museum Jan Van Der Togt bouwen; dit werd in 1992 geopend. Jan overleed in 1995.