In 1891 en 1892 vond de uit Eijsden afkomstige Eugène Dubois op Java skeletresten die het mensbeeld drastisch zouden veranderen. Het waren een kies, een schedelkapje en het dijbeen van een prehistorische mensachtige. Dubois noemde hem 'Pithecanthropus erectus' oftewel de 'rechtopgaande aapmens'.
Jeugd
Eugène Dubois werd geboren in het jaar 1858. Al in zijn jonge jaren was hij gefascineerd door de natuur, biologie en evolutie. Op de HBS kwam hij in aanraking met de evolutietheorie van Charles Darwin en diens denkbeelden over de afstamming van de mens. Ook las hij de profetische woorden van Ernst Haeckel, die voorspelde dat er een 'ontbrekende schakel' tussen de mensen en de apen had bestaan.
Zoeken naar de ontbrekende schakel
Enkele jaren voordat hij 30 werd, besloot Dubois zijn leven te wijden aan de zoektocht naar die ontbrekende schakel. Hij gaf een veelbelovende carrière als anatoom aan de Universiteit van Amsterdam op en trad in dienst van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL).
Dubois was namelijk van mening dat de ontbrekende schakel in Nederlands-Indië gezocht moest worden. Een baan als legerarts gaf hem de mogelijkheden om in zijn vrije tijd op zoek te gaan naar fossielen.
Vondsten op Java
Dubois werd in eerste instantie gestationeerd op Sumatra, maar omdat zijn zoektocht daar niets opleverde, vroeg hij om overplaatsing naar Java. Daar vond hij, 4 jaar na aankomst in Nederlands-Indië, in de zomer van 1891 eerst een kies van een aapachtige en later een deel van een schedel van een prehistorische mensachtige.
Toen hij een paar maanden later een dijbeen vond, wist hij het zeker. Het interessante hieraan was dat het wel een menselijk dijbeen leek. Deze aapmens had rechtop gelopen! Net als een mens.
De ontbrekende schakel gevonden
Op kerstdag 1892 trok Dubois zijn definitieve conclusie: het dijbeen, de kies en het schedeldakje waren afkomstig van één individu dat zo'n miljoen jaar geleden op Java had geleefd. Hij leek deels op een aap en deels op een mens. Volgens Dubois was dit de ontbrekende schakel, de 'Pithecanthropus erectus'.
Een vondst met verstrekkende gevolgen
De vondsten van Dubois waren voor die tijd wereldschokkend. De meeste mensen geloofden immers nog dat God de wereld slechts enkele duizenden jaren eerder had geschapen, inclusief alles wat daarop groeide en leefde.
Charles Darwin en andere evolutionisten hadden inmiddels echter al aangetoond dat de natuur en alle dieren geëvolueerd waren. Dubois gaf het religieuze wereldbeeld de nekslag: ook de mens bleek een geëvolueerde soort met de apen als onze nauwste verwanten.