Een reactie op deze voor sommigen godsdienstige verschraling, was de Afscheiding. Een van de vaders daarvan was de Hattemse predikant Anthony Brummelkamp. Na een scheuring en een handgemeen in zijn gemeente, werd hij afgezet door de provinciale synode. Hij sloot zich met zijn predikantenopleiding aan bij de theologische school in Kampen. De oprichting van eigen orthodoxe kerkgenootschappen werd versterkt doordat alle mannelijke belijdende leden van de Hervormde Kerk in 1867 kiesrecht kregen, waardoor ze hun eigen kerkenraden konden kiezen. Dit versterkte op de noordelijke Veluwe, in de Gelderse Vallei en het westelijk rivierengebied de vorming van de Bijbelgordel, een gebied waar veel bevindelijk gereformeerden wonen.
De Bible belt
De Afscheiding en het ontstaan van de Bijbelgordel
In de Bataafs-Franse tijd (1795-1813) kwam een einde aan de bevoorrechte positie van de Hervormde Kerk. Binnen de denkbeelden van de Verlichting en de Franse Revolutie paste geen godsdienstige ongelijkheid. Het door de overheid uitgevaardigde reglement van de Hervormde Kerk van 1816 ging dan ook uit van 'een verstandige gematigdheid'.
