Boerendorpen
Tot ongeveer 1800 leefden de meeste mensen in Westerwolde van de landbouw. Men verbouwde zijn eigen groenten, bakte zelf brood, karnde boter en slachtte ook zelf. Alleen in de kerkdorpen woonden ambachtslieden zoals timmerman, smid, schoenmaker en kleermaker. Ook woonden daar handelaars en meestal ook een molenaar met een molen om koren te malen of olie te persen uit bijvoorbeeld koolzaad. Deze groep had daarnaast vaak ook nog een klein boerenbedrijfje.
Nijverheid
Na 1800 ontstonden er vanuit uit de ambachtslieden ook bedrijfjes waar meerdere knechten werkten, zoals een meubelmakerij, een bakkerij een linnenweverij of een stelmakerij waar men boerenwagens maakte. Ze produceerden alleen voor de nabije omgeving en maakten producten zoals de klant dat wenste.
Industrie
Rond 1900 verschenen er fabriekjes in Westerwolde: de zuivelfabriek in Laude, strokartonfabrieken in Nieuweschans en Stadskanaal, aardappelmeelfabrieken in Stadskanaal, Ter Apelkanaal, Alteveer, Veelerveen en Ter Apel. In Musselkanaal kwam een koekjesfabriek en er werd een margarinefabriek en vetsmelterij gebouwd. In Nieuw Buinen, vlak bij Stadskanaal, was een glasfabriek gekomen en in Stadskanaal ook een houtzagerij, twee scheepswerven en twee machinefabrieken.
Philips
Na 1950 gingen machines in de landbouw een steeds grotere rol spelen in Westerwolde. Daardoor kwamen er steeds minder banen in de landbouw. Arbeiders moesten op zoek naar ander werk. Philips bood deze mogelijkheid. Dit bedrijf was groot geworden met het maken van gloeilampen en had net de televisie ingevoerd in Nederland. Het zocht een plek voor een nieuwe fabriek en Stadskanaal voldeed aan de wensen: personeel beschikbaar, goede scholen, een spoorweg. In 1960 werd de nieuwe fabriek geopend. Er gingen direct al 850 mensen werken. Ze produceerden diodes en later transistoren, dat waren onderdelen voor transistorradio’s en televisies.
Beeldbuizen
In 1966 werd begonnen met de productie van beeldbuizen voor zwart/wit televisies. Zes jaar later was de fabriek van Stadskanaal uitgegroeid tot de grootste van Europa voor zwart/wit-beeldbuizen en werkten er in totaal 3000 mensen bij de vestiging Stadskanaal. In 1972 ging men naast zwart/wit- ook kleurenbeeldbuizen produceren, maar daar werd al in 1981 weer mee gestopt. Zes jaar later kwam er ook een eind aan de productie van de zwart/wit beeldbuizen. Philips besteedde de productie van deze beeldbuizen uit aan fabrieken in landen waar de lonen lager waren. In 1991 werkten er nog maar 900 medewerkers in Stadskanaal. Ook de productie van diodes bezweek uiteindelijk onder de concurrentie uit het Verre Oosten en in 2006 werd ook deze laatste afdeling gesloten.
De mensen
Philips wenste voor de komst van de vestiging Stadskanaal wel, dat er een flink aantal nieuwe openbare voorzieningen zou worden gebouwd. De vele leidinggevenden die met hun gezinnen uit Eindhoven moesten verhuizen waren immers gewend aan het comfort van een grote stad. Zo kwamen er een schouwburg, ziekenhuis, technische school, sporthal met overdekt zwembad, hippisch centrum en een recreatiegebied in Stadskanaal.
De werknemers woonden in een groot gebied rondom de fabriek: tussen Groningen, Assen, Emmen en Bourtange. Philips opende een aantal buslijnen om de mensen ’s morgens naar Stadskanaal te brengen en ’s avonds weer terug.
Tijdbalk
|
Jaar |
Gebeurtenis |
|
1955 |
Voorlopig begin aan de Oude Markt |
|
1959 |
Opening diodefabriek aan de Buinermond |
|
1966 |
Start productie zwart/wit beeldbuizen |
|
1972 |
Start productie kleurenbeeldbuizen |
|
1981 |
Einde productie kleurenbeeldbuizen |
|
1987 |
Einde productie zwart/wit beeldbuizen |
|
2006 |
Einde productie van diodes |
Zelf lezen:
De verhalen van Groningen – Philips' eisenlijstje voor Stadskanaal
Filmpje:
Nederland industrialiseert in de jaren 50.
Tekstbronnen:
F. Post en A.C. van Oorschot: Geschiedenis van Westerwolde, deel 3 - De Middelen van Bestaan, Uitgave: Stichting Gebroeders Hesse Fonds 1993
Onstwedde en de volkstelling van 1850 - https://onstwedde.info/zo-was-t/zo-was-t
