Anna Katharina Merckx

Hoe een pauper uit Best een bestseller werd

Brabant was in de 17e eeuw een Generaliteitsland, ook wel bekend als een wingewest. Brabanders waren arm en wat misschien nog wel erger was: Rooms-Katholiek. En toch zouden beide kenmerken zorgen dat de Bestse Anna Katharina Merkx (geboren op 23 april 1742) een nationale beroemdheid zou worden.

Anna werd in het dagelijks leven Joanna genoemd, maar ze is als Anna Katharina de geschiedenisboeken ingegaan. Ze werd in Tilburg geboren op 23 april 1742 en in Best gedood op 19 juli 1763. Ze werd op 5 juli 1763 tot de wurgpaal veroordeeld voor het herhaald plegen van strafbare feiten.

Van Best naar Amsterdam
Joanna Merckx werd geboren als dochter van een ongehuwde moeder. Ze was dus een buitenechtelijk kind en dat was in deze tijd een zonde. Hierdoor had ze vanaf haar geboorte een ander aanzien dan haar leeftijdgenoten. Haar moeder stierf toen Johanna 6,5 jaar oud was. Als wees werd ze opgevoed door haar oom Pieter Merckx die in Best woonde. Als jonge tiener kreeg ze een baantje, maar daar liep ze weg. Al zwervende kwam ze in Amsterdam terecht, waar ze een tijdje in een vrouwenboutique werkte. Later richtte ze zelf een eigen vrouwenboutique op. Het ging haar met hard werken voor de wind. Maar toen leerde ze een soldaat kennen en die belooft met haar te trouwen. Maar al na enkele maanden liet hij een zwangere Joanna in de steek. In 1761 bracht Anna een jongetje ter wereld dat nog geen vijf weken oud werd. Joanna was alles kwijt: haar liefde, haar kind en haar bedrijf.  

De bekering van Anna Katharina
Om in leven te blijven moest ze stelen. Weer leerde ze een nieuwe man kennen en weer raakte ze zwanger. Tijdens die zwangerschap werd ze in 1762 betrapt op diefstal in Vianen. In de gevangenis baarde ze haar tweede kind, dat doodgeboren werd. Joanna kreeg een openbare geseling als straf voor haar diefstal. Ze ging weer zwerven en noodgedwongen stelen. In 1763 ging ze opnieuw de fout in, in Kralingen. Haar bekentennissen leidden tot een doodvonnis. In de twee weken tussen vonnis en executie zat Anna Merckx in een treurkamer, (de cel voor terdoodveroordeelden). Daar kreeg ze dagelijks bezoek van twee gereformeerde predikanten. Anna was Rooms-Katholiek en de predikanten hebben haar bekeerd tot het protestantisme. Anna stierf op 19 juli 1763 op 20-jarige leeftijd als protestantse aan een wurgpaal.

Bestseller
Kort na haar dood verscheen een boekje over het leven en bekering van Anna Katharina. De schrijver is niet bekend, maar het boekje werd een bestseller. Er zijn tot ver in de 20e eeuw herdrukken van dit boekje verschenen. De laatste uitgave stamt uit 1986. Dit boek is ook online te lezen via:https://theologienet.nl/bestanden/Merckx-anna-k-ter-dood-veroordeeld-en-gezaligd.pdf