Adam Jozephus (A.J.) Mathot was eind negentiende eeuw koster in de Sint-Johannes de Doperkerk, en daarnaast boomkweker, aardbeienkweker, winkelier, oprichter van de Boskoopse Handelsdrukkerij en uitgever van het Boskoopsche Advertentieblad, zoals het eerst heette. Mathot was een veelzijdig man.
‘Uw dienstwillige dienaar’ lanceert krant
Op 31 augustus 1889 verschijnt het eerste Boskoopsche Advertentieblad. Het wordt iedere zaterdag gratis verspreid. In een artikel linksboven op de eerste pagina schrijft ‘uw dienstwillige dienaar A.J. Mathot’ aan zijn ‘geachte medeburgers’: ,,Ik heb de eer u No 1 van het Boskoopsch Advertentieblad aan te bieden. Wat heeft tot de uitgave van dit blad aanleiding gegeven? Gij weet, dat in de laatste jaren de kweekerijen in onze gemeente zich zoodanig hebben uitgebreid, dat het voor vele handelaren bijna onmogelijk geworden is al de kweekerijen te laten aflopen om die boomen en planten te zoeken die men nodig heeft”.
Aardbeziën te koop, naaister gezocht
Het Boskoopsch Advertentieblad telt 2 pagina’s. In het eerste nummer meteen een spiegel van de Boskoopse samenleving. Kweker D. van Wilgen is op zoek naar 100 Amazone aardbeziënplanten, zijn collega K. Van Nes Pz naar een zware hoogstam roode Astrachaner. J. Groenewegen heeft plusminus 500 Rhododendron Ponticum Zaalingen in de aanbieding en K. van Gelderen peer- en kriekengezaai. In een kleine advertentie is een naaister op zoek naar een naaihuis. Brieven onder nummer. Het Boskoopsch Fanfare Corps treedt op 28 september optreden in de zaal van Hotel Klaassen.
Steun boomkwekerij
Veel ruimte in het blad voor kwekers en handelaren. Niet zo gek want Mathot had bij de oprichting van het blad de steun gekregen van de Vereniging Boom- en Plantenbeurs, waarvan hij overigens zelf ook lid was. Voor leden van de vereniging die wilden adverteren was er een speciaal tarief.
Het Boskoopsch Advertentieblad wordt die eerste jaren gedrukt bij de Goudse Handelsdrukkerij van de heer F.H. van Duyl jr. Als het bedrijf verhuist naar een nieuwe vestiging in Amsterdam, gaat het drukken over naar de firma Edauw en Johanissen in Gouda. In maart 1893 richt Mathot zelf een drukkerijtje op in het toenmalige pand Achterkade 15 (nu BC Straat). Daar wordt het blad vanaf 1894 gedrukt. Eerst op een oude handpers, vanaf februari 1896 op een ‘snelpers’, wat in die dagen een technische verbetering was.
De drukkerij maakt ook handelsdrukwerk, vooral voor kwekers en handelaren, en zo ontstaat al gauw de behoefte aan meer ruimte. Mathot laat in 1901 naast het pand Achterkade 15 een nieuwe drukkerij bouwen. Het gaat goed met het bedrijf. De krant floreert en er komen steeds meer bestellingen binnen voor handelsdrukwerk. Dat stelt Mathot in staat om betere machines aan te schaffen om perfect werk in kleur te kunnen maken.
Een nieuw bedrijfsgebouw
In 1905 treedt ook Willem Kruiswijk in dienst bij het bedrijf. Willem is opgeleid als typograaf (zetter). In 1909 wordt het bedrijf fors uitgebreid door de aankoop en sloop van een enkele panden naast de drukkerij. Mathot investeert flink. Naast nieuwe, moderne machines wordt een nieuwe lettervoorraad (losse, loden letters) aangeschaft. Het nieuwe bedrijfsgebouw heeft allure. Bovenop het dak staat in fraai ijzersmeedwerk de naam ‘Boskoopsche Handelsdrukkerij’.
Eerste wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog doet het bedrijf geen goed. Op 22 augustus, kort voor het 25-jarig bestaan, moet de uitgever bekend maken dat ‘ons blad tot nadere aankondiging niet meer op woensdag zal verschijnen daar door velen het adverteeren wegens de crisis voorlopig is gestaakt”. Het blad verschijnt dan alleen nog maar op zaterdag.
In juni 1918 worden uit praktische overwegingen (vooral kosten) het advertentieblad en het nieuwsblad samengebracht in het Boskoops Nieuws en Advertentieblad. Dit verschijnt twee keer in de week. Het is de vooraankondiging van de verkoop per 1 juli van het bedrijf aan NV Drukkerij De Spaarnestad. Willem Kruiswijk is dan opgeklommen tot chef en wordt door de nieuwe eigenaar benoemd tot directeur. De naam Boskoopsche Handelsdrukkerij blijft. Na de Eerste Wereldoorlog leeft de handel op en krijgt de drukkerij meer orders.
Willem Kruiswijk
In 1937 is De Spaarnestad bereid de Boskoopsche Handelsdrukkerij te verkopen aan Willem Kruiswijk voor een bedrag van 80.000 gulden. Willem Kruiswijk kan niet over een dergelijk bedrag beschikken. Hij verkoop obligaties aan welgestelde Boskopers en weet op die manier de financiering rond te krijgen. Met ingang van 4 december 1937 mag hij zich eigenaar noemen. In een ‘kennisgeving’ op de voorpagina op 8 december wordt bekend gemaakt dat De Spaarnestad het bedrijf heeft overgedaan aan W. Kruiswijk. ‘’Zij blijft den heer Kruiswijk in iedere gunst aanbevelen”. Kruiswijk op zijn beurt stelt dat hij het bedrijf op dezelfde voet wil doorzetten. ,,Hij vertrouwt daarbij, dat hij op de begunstiging der cliënten zal mogen blijven rekenen, waarvoor hij bij voorbaat zijn dank betuigt”.
Economische malaise
Het is geen makkelijke tijd om te starten. Kruiswijk heeft meteen te maken met de gevolgen van de economische malaise na 1929, al tekent zich in die tijd enig herstel af. Op 30 augustus 1939 staat er op de voorpagina een bericht van de uitgever. ,,Morgen 31 augustus zal het 50 jaar geleden zijn dat het eerste nummer van het Boskoopsch Advertentieblad verscheen. Het was onze bedoeling dit jubileum niet ongemerkt voorbij te laten gaan en dezer dagen ook een jubileumnummer uit te geven. In verband met de ernstige tijdsomstandigheden leek het ons beter, deze plannen voorlopig tot later datum uit te stellen”.
Staat van oorlog
In het daaropvolgende nummer, op 2 september, verschijnt rechtsboven op de voorpagina onder de kop ‘Staat van Oorlog’ een bijzondere advertentie. ,,De burgemeester van Boskoop maakt bekend dat bij Kon. Besluit met ingang van 1 sept. 1939 deze gemeente in staat van oorlog is verklaard en vestigt de aandacht op het overzicht van de voornaamste wetsbepalingen betreffende den thans ingetreden bijzonderen rechtstoestand, hetwelk op de daarvoor bestemde plaatsen is aangeplakt”.
Op zaterdag 30 september verschijnt dan alsnog het herdenkingsnummer. ‘De geschiedenis herhaalt zich’, zo begint het artikel op de voorpagina. Bij het 25-jarig bestaan van de krant, in 1914, brak de Eerste Wereldoorlog uit. Uitgever Mathot nam toen de beslissing geen extra nummer uit te geven. Nu gebeurt dat wel, al is het in een sobere vorm.
‘Emotie-volle tijden’
Een jaar later breekt de Tweede Wereldoorlog uit. Op zaterdag 11 mei, de dag nadat het Duitse leger ons land binnenvalt, twee opmerkelijke berichten op de voorpagina van het blad. Een bericht met een zwarte rand op de voorpagina is het enige bericht dat gaat over de oorlog. Blijkbaar is de krant al vrijwel klaar op het moment dat de Duitsers de grens over steken. Onder het kopje ‘Nederland in oorlog’ een oproep om kalmte te bewaren en de handen ineen te slaan. Het tweede bericht is dat de minister van Landbouw en Visscherij bekend heeft gemaakt dat de economisch zwaar getroffen boomkwekerijsector financieel gesteund zal worden. Iets dat het eerste bericht teniet zal doen. Vier dagen vraagt de krant in een hoofdredactioneel opnieuw om rustig te blijven. ,,In deze emotie-volle tijden is het begrijpelijk dat de beste medicijn rust en kalmte blijft, die de ware paraatheid kenmerkt. Ook wat betreft de grote vloed van alarmeringen en geruchten, die er soms in zouden kunnen slagen een paniek te verwekken”.
Bezetter heft blad op
Het Boskoopsch Nieuws- en Advertentieblad schikt zich naar de omstandigheden en mag blijven verschijnen. Tot 1 juni 1943. Op 29 mei 1943 wederom een “Bekendmaking’ op de voorpagina. Een verstrekkende voor het blad: ,,In opdracht van den Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandsche Gebied en ingevolge Beschikking van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten, wordt met ingang van 1 juni 1943 het Boskoopsch Nieuws- en Advertentieblad opgeheven”.
Een oranje Boskoper
Kort na de bevrijding herstelt het ‘gewone leven’ zich in Nederland en de krant kan in de zomer van 1945 weer verschijnen. Op 23 mei 1945 verschijnt er een oranje-gekleurde uitgave van het Boskoopsch Nieuws en Advertentieblad
Op 27 juni de eerste reguliere krant met een bijdrage van Kruiswijk waarin hij beschrijft welke positie hij met de krant wil gaan innemen. Hij wil een lokale krant blijven en niet de concurrentie aangaan met de dagbladen. Geen hervorming dus. Hij wil het Boskoopse belang dienen.
De krant groeit en bloeit
Ook de drukwerkorders komen weer binnen. Gebrek aan grondstoffen (papier) blijft nog geruime tijd het voornaamste probleem. Als dat is opgelost, kan de krant zich weer ontwikkelen. Kort voor de oorlog is de oplage van ongeveer 600 stuks al bijna verdubbeld. Na 1945 groeit dit door naar 2000 stuks en zelfs naar 3500 exemplaren halverwege de jaren zestig. Dit is de glorietijd van de krant en overigens ook voor de handelsdrukkerij. Nederland is opgeleefd, er is volop werk en handel. Ook in Boskoop wordt goed verdiend en de Boskoopsche Handelsdrukkerij en de eigen krant profiteren daarvan. De krant schrijft ook over de boomkwekerij en neemt berichten op van het Proefstation. De krant heeft daardoor abonnees in het hele land en zelfs ver daarbuiten. Belangrijk daarbij is dat er op dat moment geen vakblad voor boomkwekers is.
In 1964 wordt de krant omgedoopt tot Boskoopse Courant. In de jaren zestig en zeventig is ‘Het Boskopertje’ de vaste huisvriend van veel Boskopers. Van de abonnees, maar ook van de huishoudens die ‘m van een abonnee kregen toegespeeld. Het was niet gebeurd als het niet in het krantje had gestaan. Het groeiende aantal abonnees en adverteerders gaf de krant de ruimte om te werken aan de inhoud. Sport, politiek, het bloeiende verenigingsleven, het groeiende bedrijfsleven, leuke dingen. Er verschenen steeds meer foto’s. Redacteur Gerrit van Bemmel, een reeks correspondenten en parttimers en fotograaf Will Dijkman geven de krant een solide positie.
Teloorgang van een bolwerk
Dat verandert langzamerhand als de techniek van het krantenmaken en het drukken voortschrijdt en in ons land steeds meer gratis huis-aan-huis-kranten gaan verschijnen.
De teloorgang van ‘De Boskoper’ is beschreven in zowel Paktijd als in ‘Wat een eeuw!, Boskoop 1900-2000’, het vijfde deel van de FloraReeks.
Ook in Boskoop zagen adverteerders steeds meer het voordeel in van een krant die bij ieder Boskoops gezin in de brievenbus kwam. Dit vroeg echter grote investeringen in materieel, mensen en organisatie. De directie van de Boskoopse Handelsdrukkerij zag hiervoor geen ruimte. Het aantal abonnees liep (verder) terug, adverteerders werden ontevreden.
Gouwekoerier
Van tijd tot tijd probeerden concurrerende kranten voet aan de grond te krijgen in Boskoop, maar de Boskoopse Courant liet daarvoor lange tijd te weinig ruimte. In 1976 echter was daar plotseling dan toch een heuse tweede lokale krant. Op 5 augustus van dat jaar lag de Gouwe Koerier in de brievenbus van alle Boskopers. Het ‘brutale neefje’.
De verschijning van de Gouwe Koerier was het gevolg van een overleg van enkele adverteerders bij begrafenisondernemer Kramer, aldus wordt beschreven in ‘Wat een eeuw!’. ,,Men zag dat het opkomende offset-procedé veel meer te bieden had. Drukkerij Taat aan de Galerij was overgeschakeld op offset. De directeuren Dick Taat en zoon Jan waren op zoek naar extra omzet en zagen kansen in het uitgeven van een nieuwe krant. Dat werd de Gouwe Koerier”.
Cees Bakker
Dat was ook het moment dat Cees Bakker aantrad. In 1976 werd hij gevraagd te gaan praten met drukkerij Taat. Cees Bakker hierover in Paktijd, het blad dat hij zelf mede had opgericht: ,,Taat wilde een gratis huis-aan-huisblad gaan uitgeven, als een soort tegenhanger van de Boskoopse Courant. Dat leek me wel wat”.
De begin jaren van de Gouwe Koerier waren moeilijk, vertelde hij. ,,We moesten opboksen tegen de Boskoopse Courant. Bovendien moest ik eigenlijk het vak nog leren. Ik was gewoon in het diepe gegooid”. In de decennia daarna ontwikkelde Cees Bakker (1950-2010) zich tot de geschiedschrijver van Boskoop. Als gezicht van de Gouwe Koerier en als redacteur en ‘veelschrijver’ van Paktijd.
Voor de Boskoopse Courant was de komst van de moderne en frisse lokale concurrent echter funest. Het werd voor de firma Kruiswijk steeds moeilijker om de ‘Boskoper’ overeind te houden. Op 31 maart 1981, bijna 92 jaar en exact 10.236 nummers na verschijning van de eerste ‘Boskoper’ gooide de familie Kruiswijk de handdoek in de ring. Gerrit en Willem Kruiswijk hadden een treurig bericht voor ‘alle trouwe abonnees en adverteerders’.
‘Wees zuinig op de krant’
,,Dit is het laatste nummer van de Boskoopse Courant dat door de Verenigde Bedrijven Kruiswijk BV/Boskoopse Handelsdrukkerij wordt vervaardigd. Vanaf woensdag 8 april gaat huis-aan-huis een Boskoopse Courant verschijnen die door Randstadedities zal worden uitgegeven en geëxploiteerd. Wij sluiten een hoofdstuk af waaraan wij met veel genoegen zullen terugdenken. (…) Een ding stond altijd voor ogen: een courant die open stond voor iedereen. Tegen Randstadedities willen we nog zeggen: wees zuinig op de Boskoopse Courant evenals wij dat ruim 40 jaar hebben geprobeerd te zijn”.
Verkocht aan Sijthoff Pers
De krant werd verkocht aan Randstadedities van Sijthoff Pers in Rijswijk. Dit bedrijf maakte er een huis-aan-huisblad van, maar de uitgever vond na een aantal jaren Boskoop niet interessant meer en zette er een punt achter, aldus Paktijd. ,,Het verlies van de krant betekende ook een uitholling van de handelsdrukkerij. De drukkerij had veel technische ontwikkelingen niet meer kunnen volgen. Het aloude drukprocedé was uitsluitend nog geschikt voor kleinschalig familiedrukwerk. Voor grotere orders was de nieuwe vlakdrukmethode (offset) voordeliger en dus concurrerend”.
Verenigde Bedrijven Kruiswijk
De volgende generatie was opnieuw een Willem, de huidige voorzitter van de Historische Vereniging Boskoop (HVB). Willem nam het bedrijf over met een technische achterstand en hij probeerde de tering naar de nering te zetten, aldus Paktijd. ,,Toen Gerrit vanwege zijn leeftijd met de boekhandel wilde stoppen, besloot Willem de Verenigde Bedrijven Kruiswijk in één modern pand een nieuwe start te geven. Boekhandel en drukkerij werden gecombineerd en geopend in 1986. Deze opzet slaagde niet. Willem koos voor een toekomst met meer zekerheid en verkocht de boekhandel en drukkerij in 1993 aan de firma Van Wieringen uit Alphen aan den Rijn”. Dat was exact een eeuw nadat Adam Jozephus Mathot de drukkerij was begonnen.
‘Lef en humor’
De Gouwe Koerier had na het stoppen van de Boskoopse Courant het rijk alleen. Cees Bakker, als jongeling ooit begonnen als ‘zetter’ bij de firma Kruiswijk, werd na enig tijd hoofdredacteur van de Gouwe Koerier. De nieuwe lokale krant sloeg aan, zo wordt beschreven in ‘Wat een eeuw!’. ,,Het was een krant met lef en humor, die de plaatselijke politiek kritisch volgde en geen lakeiengedrag vertoonde. Ontwikkelingen in het dorp werden soms sceptisch becommentarieerd. Wethouders en raadsleden werden pittig geïnterviewd, wat leidde tot artikelen van soms anderhalve pagina. Ook voor tal van andere onderwerpen werd veel ruimte uitgetrokken”.
Van Taat naar Veta naar Wegener naar Persgroep
Drukkerij Taat en de Gouwe Koerier verhuisden in 1980 van de Galerij naar de Voorofscheweg, maar twee jaar later ging de drukker failliet. De krant werd daarna uitgegeven door Veta BV, de uitgever van het Waddinxveens Weekblad. Veta is een samentrekking van de namen van Veldwijk en Taat. De zwerftocht van de Gouwe Koerier was nog niet ten einde. De krant vond enige tijd onderdak bij Rijn en Gouwe aan de Zijde. Daarna werd de Gouwe Koerier uitgegeven door Wegener Media. Deze verkocht echter in 2016 (vrijwel) alle lokale media aan de Persgroep en zo was de Gouwe Koerier toch weer terug bij (onder meer) Rijn en Gouwe dat inmiddels AD Groene Hart heette. In 2021 kocht Rodi BV vrijwel alle lokale kranten van de Persgroep. Opnieuw een wisseling. Kranten zijn geen rustig bezit, zoveel mag duidelijk zijn.
Voor de positie van de Gouwe Koerier maakten al deze wisselingen niet uit. De krant bleef een stevige positie houden in Boskoop. Wel betekende het dat redactie en lezer minder contact hadden. In 2010 stierf Cees Bakker, ruim 34 jaar het gezicht van de Gouwe Koerier. En overigens ook van Paktijd, het blad van de Historische Vereniging. Bakker was in 1997 één van de drijvende krachten achter de oprichting van de Historische Vereniging Boskoop en van Paktijd, het magazine van de vereniging.
