Sauvegarde op Brabantse grond

Hoe een dorp wordt gevrijwaard van plundering of brandschatting

Sauvegarde op Brabantse grond
Bij belangrijke gebeurtenissen die het hele dorp aangaan, is het de gewoonte een stel jonge kinderen mee te nemen naar de plaats waar het op dat moment om draait. Een vredesverdrag met een buurdorp, het stellen van een grenspaal - het stelen van een grenspaal wordt soms óók overwogen - en het afkopen van een brandschatting, het is goed wanneer daar jonge getuigen bij zijn. Die kunnen als het een beetje meezit over een jaar of zestig, zeventig bevestigen dat een en ander al sinds mensenheugenis zo is geregeld. Om het geheugen en de herinnering aan de belangwekkende gebeurtenis te stimuleren, geven wij de jeugd bij die gelegenheid een zak snoep én een enorme oplawaai. Juist door die tegenstrijdige behandeling zullen zij dit moment nooit meer vergeten. En dat is precies de bedoeling.
Vijfenvijftig plus
De twintig getuigen, die in 1716 voor de Bakelse schepenen komen vertellen over de tijd dat het Franse leger in deze streken rondstruinde, tijdens het Rampjaar, nu vierenveertig jaar geleden, zijn allen ouder dan 55 jaar. Op verzoek van de Peelmeesters en onder ede, aan handen van de heer schout afgelegd, getuigen en verklaren al deze mannen...
‛... dat het waar en waarachtig en aan ons zeer kennelijk is, dat ten tijde als wanneer het Franse leger in de Meijerije van ’s-Hertogenbosch lag, zijnde geweest in het jaar 1672, die van Bakel ende Milheeze drie aaneengesloten weken uit hun huizen waren gevlucht...’
Toen zij eindelijk met hun gezinnen terug naar huis konden en durfden, troffen zij op de grond van Brabant een sauvegarde aan. Een sauvegarde! Dat is een meestal een prettig document waarmee het dorp wordt gevrijwaard van plundering of brandschatting. Het exemplaar was ondertekend door de koning van Spanje en aan een paal gehecht. Ai, dat maakte het tot een minder prettige vondst. Bovendien bleek dat er in de buurt van die paal een gracht was gegraven. Nee, geen blijdschap over deze ondersteuning en verdedigingswerken, integendeel. Boos zijn de dorpelingen naar de paal gelopen. Ze hebben hem uitgegraven en verbrand. En de gracht? Die is onmiddellijk dichtgegooid. Waarom?
Staten-Generaal als opvolger van hertog van Brabant
Omdat slechts op die manier het aloude recht van de hertog, en daarmee het recht van Bakel, op de Brabantse grond gehandhaafd bleef. Want ook al was Brabant in 1672 al lang en breed een generaliteitsland, toegevoegd aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, toch werden de hoge heren der Staten-Generaal in ’s-Gravenhage gezien als de opvolgers van de hertog van Brabant. Gezien de dreigende situatie in het Rampjaar kon het geen kwaad dat nog maar eens duidelijk te onderstrepen.
‛Daartegen is ook nooit ter contrarie geattendeerd, niet door die van Venraeij of ook maar iemand ter wereld.’
Aha, daar zit ’m een deel van de kneep. Venray is ondanks een fors stuk Peel tussenbeide toch een buurdorp, maar tegelijkertijd ook buitenland. En buitenland heeft altijd de neiging op te rukken, als je niet oppast. Daarom is de sauvegarde toen niet samen met die paal verbrand, maar meegenomen naar het dorp. Je weet nooit waar het goed voor is. Net als de geciteerde massale getuigenis, bijna een halve eeuw later.