De opstand (Glas 7)

Beeldenstorm in Gouda laat glazen ongemoeid

Het glas waar je naar kijkt is bijna twintig meter hoog, een van de grootste glazen van de Sint-Jan. Het bestaat uit drie taferelen die drie verhalen vertellen. Helemaal bovenin wordt het verhaal van de Inwijding van de tempel door Salomo verbeeld. Daaronder zien we een weergave van het verhaal van Het laatste avondmaal. Onderin, in de schenkersrand, zien we een bekende man: Filips II, in die tijd nog Heer der Nederlanden. Deze koning van Spanje is de opdrachtgever van het glas. Filips II is, evenals Willem van Oranje, een wereldlijke schenker. Het is bijzonder dat er zowel geestelijke als wereldlijke schenkers van de glazen zijn..

De vraag is natuurlijk waarom juist van Filips een glas in de Sint-Jan aanwezig is. Eigenlijk is het glas op een bepaalde manier een verontschuldiging. De stad Gouda heeft in de zestiende eeuw een goede relatie met de regering van de Habsburgers, ofwel Filips en zijn familie. Filips komt in 1549 een aantal maanden naar de Nederlanden op uitnodiging van zijn vader Karel V, die dan nog keizer is van het Heilige Roomse Rijk dat zich over heel Europa uitstrekt. Tijdens de tour door de Nederlanden doet Filips allerlei steden aan, maar komt helaas niet naar Gouda. Het stadsbestuur is echter niet voor een gat te vangen en reist daarom met een delegatie naar Amsterdam. Ze betuigen daar hun respect aan Filips II. Blijkbaar is het ze ook gelukt om Filips te overtuigen een glas-in-loodraam te schenken aan de Sint-Jan, als vervanging voor een bezoek aan Gouda.

De verhalen in het glas vertellen iets over hoe Filips II zichzelf gezien heeft. Net zoals koning Salomo zijn vader David opvolgt, volgt Filips zijn vader Karel op. Dit suggereert dat Filips zichzelf graag ziet als Salomo, de wijze koning onder wiens regering er vrede heerste in het rijk. Zijn adagium ‘tempore tempera’, wat ‘ik matig de tijden’ betekent, wijst hier ook op. Filips wil graag dat er onder zijn regering vrede heerst.

Ook het tweede tafereel, dat van het Laatste Avondmaal, vertelt iets over Filips. Als je goed kijkt zie je dat een van de discipelen van Jezus, Filippus, met zijn hand Filips aanwijst. Filippus is de beschermheilige van Filips. Wat heel opmerkelijk is, is dat Filips bijna aan de tafel zit met Jezus en Zijn discipelen. Filippus presenteert hem als het ware aan Jezus.

In 1566 breekt de beeldenstorm uit. In Gouda wordt weinig vernield omdat het stadsbestuur daar op tijd een stokje voor steekt. Wel gaat de Sint-Jan in 1572 over van katholiek naar protestants. In dat opzicht is het heel bijzonder dat het glas van Filips er nog is. Vanaf het uitbreken van de Opstand in 1572 was hij namelijk niet langer de koning, maar de vijand. Het glas zou een makkelijk doelwit geweest zijn voor beeldenstormers. Gelukkig is het bewaard gebleven, zodat we het tot op de dag van vandaag kunnen bewonderen.