'Myn vrienden! Thans hebt gy weer stof om te danken, en God te
verheffen, met juichende klanken, door hulpe van Rusland de Pruisch
en Brittanje, is Gorcum gewonnen, voor 't Huis van
Oranje.' Dit waren de beginzinnen van het overwinningslied
dat na het beleg van Gorinchem in 1814 werd geschreven. Bijna drie
maanden had dat beleg geduurd, voordat de Franse bezetters het
witte vaandel hesen. De vestingbewoners hadden gekermd van honger,
dorst en ellende. Terwijl bommen en kogels op de stad vielen en
levens vergden, nam een kruitwagen in zijn spoor van vernieling de
molen mee.
Een kleine dertig jaar eerder was Gorinchem ook het toneel van een heftige strijd. De geest van de revolutie waarde door heel Europa. Gegoede burgers waren de regenten meer dan zat. Ze richtten exercitiegenootschappen op: kleine legertjes waar het revolutionaire gedachtegoed kon floreren. In 1785 kwamen die genootschappen naar Heusden, waar Johannes Kock, secretaris van het Gorinchemse exercitiegenootschap De Eendracht, hen verwelkomde. Ze spraken af om het gezamenlijk tegen de stadhouder op te nemen. Toen de patriotten de echtgenote van de prins, Wilhelmina van Pruisen, aanhielden bij Goejanverwellesluis, antwoordden de Pruisen met een invasie. Zij vielen onder meer Gorinchem aan. Granaten en brandkogels vielen in 1787 op de stad, dikke rookwolken stegen op. Het Gorcumse gepeupel wierp zich op de huizen van de gegoede burgers, gevolgd door Pruisische soldaten, die het eveneens op geld en sieraden hadden gemunt.
De contrarevolutie was geslaagd, maar niet voor lang. Met militaire steun van Frankrijk namen de Patriotten die meer vrijheid en democratie wilden, in 1795 het heft in handen. De Bataafse Republiek, waarop de Fransen hun stempel drukten, was geboren. In 1806 verving Napoleon de republiek door een koninkrijk met zijn broer Lodewijk als koning. Lodewijk schoot de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden te hulp toen in 1809 de dijken doorbraken. In 1810 werd Nederland een onderdeel van het keizerrijk, waardoor Napoleon in 1811 op doorreis ook Gorinchem aandeed. De keizer had zich echter zo geërgerd aan de modderbaan van Gorinchem naar Utrecht, dat hij die hobbelige weg bombardeerde tot Route de première Classe. Daarna konden de stratenmakers aan de slag met straatklinkers. Overigens betaalde niet Napoleon de rekening, maar de bevolking.
In 1813 trokken Russische legers Nederland binnen om de Fransen te verjagen. Alles wat Frans was trok naar Gorinchem, de sleutel tot Holland. In december 1813 trokken duizenden en duizenden Russische soldaten naar de stad. Vanuit Sliedrecht werden 47 schuiten ingezet en tien boten om de Pruisische en Russische troepen over te zetten naar Werkendam om zo Gorinchem in te sluiten. Het beleg zou bijna drie maanden duren. De stad werd met granaten en kogels bestookt. De schade was groot. Op 5 februari 1814 capituleerden de Fransen. Holland was bevrijd. Door de hulp van Rusland en de Pruisen was Gorinchem gewonnen voor het Huis van Oranje.
Literatuur:
Gezang op de capitulatie der stad Gorinchem, uitgegeven door S. Y. van der Werff. Leeuwarden, 1814.
Wit, C.H.E. de, De Nederlandse revolutie van de achttiende eeuw 1780-1787. Oligarchie en proletariaat. H.J.J. Lindelauf, Oirsbeek, 1974.
Geschiedenis van Sliedrecht: www.historie-sliedrecht.nl