De slag om Amelisweerd

Grenzen aan het autogebruik

De ontruiming van het boomhuttendorp in Amelisweerd en het kappen van een deel van het bos om plaats te maken voor een snelweg in september 1982 werd een enorme rel. Op de avond van het kappen demonstreerden duizenden mensen in de binnenstad van Utrecht en braken gevechten met de politie uit.

Het kappen van de strook bomen was de uitkomst van een jarenlange strijd. De A 27 was ontworpen in de jaren dertig als onderdeel van het eerste Nederlandse autosnelwegenplan. Deze werden buiten de bebouwde kom gepland. Maar de aanleg werd sterk vertraagd door de Tweede Wereldoorlog en de moeilijke financiën in de periode daarna. De A 27, die dwars door het bos van Amelisweerd was gepland, lag er dus in 1970 nog steeds niet. Inmiddels waren de ideeën over de weg veranderd. De discussie startte in 1971 toen het jonge Utrechtse raadslid W.P.Ch. van Willigenburg de minister van Verkeer en Waterstaat vroeg een alternatief tracé te ontwerpen. Hij wilde de bevolking hierbij inspraak te geven. Om zijn initiatief kracht bij te zetten, richtte Van Willigenburg met studenten en anderen de Werkgroep Amelisweerd op. De groep bracht een rapport uit over de betekenis van Nieuw Amelisweerd als recreatie- en natuurgebied. Om de aantasting van het bos te beperken, stelde de groep voor de weg westelijker aan te leggen. Rijkswaterstaat wees het alternatief af. Volgens de dienst was het te laat om het ontwerp te wijzigen. De minister reageerde echter positiever. Rijkswaterstaat tekende daarop de weg minder ver naar het westen. Ze zegde de schade aan het bos te beperken.

W. Drees jr, de nieuwe minister van Waterstaat beloofde vervolgens aan de Utrechtse raad dat ze mochten meebeslissen over de weg. De minister verzekerde Utrecht dat hij de meerkosten zou betalen. De werkgroep Amelisweerd overhandigde de burgemeester 38.000 handtekeningen en pleitte voor een verschuiving in westelijker richting. De raad besloot de weg door de rand van het bos te leggen in plaats er dwars door heen. De ANWB kende de werkgroep de Edo Bergsmaprijs toe voor haar constructieve oppositie.

Rijkswaterstaat werkte een eigen alternatief plan uit. Ze wilde de weg ter hoogte van het bos verdiept aanleggen. Hiervoor was wel het kappen van een bredere strook bomen nodig. Toen deze uitvoering in de zomer van 1975 bekend werd, laaiden de protesten tegen de weg weer op. De tegenstanders richtten de Vereniging Vrienden van Amelisweerd op, die een blad uitgaf, demonstraties organiseerde en juridische procedures startte. Rijkswaterdienst hield vast aan haar eigen ontwerp. Volgens de dienst was de weg noodzakelijk vanwege de groei van het autoverkeer die ze verwachtte. Tegenstanders bezetten het bos en bouwden een boomhuttenkamp. Er werd een kort geding aangespannen tegen de kap, maar nog tijdens de rechtszaak greep de ME in en werden de actievoerders verwijderd. De bomen vielen onder de electrische zagen. In 1986 werd het deel van A27 ter hoogte van Utrecht voor het autoverkeer opengesteld. Inmiddels worden er plannen gemaakt om de strook verder te verbreden en nog meer bos te kappen.