Almanakken

Volksliteratuur in de 18e eeuw

Bibliotheek Rotterdam bewaart een kleine maar bijzondere verzameling Rotterdamse almanakken, voornamelijk uit de 18de eeuw. Het betreft kleine boekjes, die vaak gebonden zijn in versierd perkament. Soms staat daarin het Rotterdamse stadswapen gepreegd. Dat van deze boekjes soms maar één exemplaar is overgeleverd hoeft niet te verbazen: almanakken waren immers jaarboekjes, die bij het aanbreken van een nieuw jaar en het verschijnen van een nieuwe almanak geen nut meer dienden.

Rotterdam almanakkenstad

Rotterdam was sinds de 17de eeuw een van de bekende productiecentra van almanakken in de Nederlandse Republiek. Een almanak was een commercieel interessante productie, aangezien afzet haast gegarandeerd was. Almanakken waren goedkoop, omdat ze vanwege het weinige papier lage productiekosten hadden. Bovendien betreft het vaak nogal slordig drukwerk, waaraan weinig aandacht lijkt te zijn besteed. Houtblokken met afbeeldingen werden telkens herbruikt. Veel mensen konden zich vanwege de lage productiekosten en de daarmee samenhangende lage verkoopprijs een boekje veroorloven.  

 

Veelzijdige inhoud

De almanakken geven een boeiend beeld van het gewone leven in Rotterdam. Lezers konden er terecht voor praktische informatie: ze zochten er bijvoorbeeld de vertrektijden van de trekschuit, standen van eb en vloed of de data van feestdagen in op. Maar een almanak bood ook ontspanning. Allerlei versjes, verhaaltjes en wetenswaardigheden komen er in voorbij. Sommige zijn vooral gericht op volwassenen, maar ook voor kinderen bestonden er speciale rubrieken, gericht op ‘spelend leren’: men bood een levendige vorm om een serieuze, morele les te presenteren. Toekomstvoorspelling was een ander prominent thema in almanakken: horoscopen en astrologische data moesten mensen helpen bij het maken van keuzes in het nieuwe jaar.  

Almanakken, kortom, bieden een veelzijdige en vaak aandoenlijke kijk op het gewone leven van de 18de-eeuwse Rotterdammer.