Geloofsvervolging
Onder invloed van Scholte braken rondom Gorinchem in de jaren dertig van de negentiende eeuw velen met de Hervormde kerk. Die vond men veel te progressief. Bijeenkomsten van de afgescheidenen waren verboden en men kon zware boetes krijgen voor het bijwonen van een clandestiene kerkdienst. Die vervolging was een van de redenen waarom veel afgescheidenen gingen emigreren. Vanuit Gorinchem wist Scholte ook inwoners van naburig Gelderland te inspireren. Uit Herwijnen emigreerden 533 inwoners, vanuit Vuren 236, uit Spijk 138, uit Heukelum 112 en uit Asperen 18 naar Amerika. De omvang van de emigratie was per dorp erg verschillend. Opvallend was het lage aantal uit Asperen. Ook uit het bij de gemeente Vuren behorende Dalem gingen maar weinig mensen weg (20).
Pella
Het gebied waar Scholte zich vestigde bestond uit duizenden hectares leeg land. Er werd een bord geplaatst met de naam van de nieuwe stad: Pella. Vernoemd naar de Jordaanse plaats waar in het jaar 68 vervolgde christenen uit Jeruzalem heen vluchtten. Voortvarend werd met de bouw van Pella begonnen. Na vijf maanden was de kerk gereed en Scholte liet voor zichzelf een huis bouwen met maar liefst 22 kamers. Het huis is nog steeds te bezichtigen. Er kwamen een houtzaagmolen, een postkantoor en een school. In 1855 waren er al twintig winkels in Pella en kwam er een stadsbestuur. Scholte richtte ook een bank op. Jacob Colijn, in 1829 geboren in Vogelswerf, stichtte buiten de stad een steenbreuk en een kalkoven. De landbouw kwam snel op gang, zo kon er al in 1848 flink worden geoogst. Een uit Herwijnen afkomstige Van der Zee schreef later: the land had tremendous possibilities and was destinated to be transformed into one of the garden spots of Iowa.
‘Houten schoenen’
De meeste immigranten bouwden eerst een hut, bestaande uit muren van plaggen en daken van stokken, afgedekt met plaggen. Aanvankelijk werd Pella wel "de strooien stad" genoemd, maar al vrij snel werd het een houten en stenen stad. Vanwege de vele moestuinen bij de huizen werd Pella ook wel Garden City genoemd. In de herfst van 1847 verscheen een artikel in een Amerikaanse krant over Pella: bij een tocht door de schone prairies van Iowa ontwaarde ik een nieuw ras van wezens, een breed geslacht in fluwelen wambuizen en houten schoenen. Dit is Pella met nu 700 à 800 zielen, de meeste inwoners leven in ruw opgeslagen hutten, gedekt met zeildoek, sommigen met gras en struiken. Deze vestiging is samengesteld uit protestanten die hun vaderland hebben verlaten om reden van politieke en godsdienstige onverdraagzaamheid en vervolging. Zij schijnen zeer verstandige lieden, alleszins boven het doorgaande gehalte van Europese overkomers.
Het huidige Pella
Pella in nu een stad met ruim 10.000 inwoners waarvan de meeste inwoners Nederlandse voorouders hebben. In 2002 is een Nederlandse molen nagebouwd in het historische centrum, waar ook een miniatuur Hollands dorp te vinden is. Het Huis van Scholte is een bezienswaardigheid en elk jaar is er een driedaags tulpenfeest, het Annual Tulip Time Festival, met optochten, muziek, klederdrachten en klompendansen. Ook het Sinterklaasfeest wordt hier in ere gehouden, maar dan wel met witte Pieten.
Bronnen:
- Aart Bijl: Over heren, weiden en kastelen, Een geschiedenis van Herwijnen van prehistorie tot heden, Vuren 1992.
- Aart Bijl: Geschiedenis van de heerlijkheid Vuren, Vuren 2015
- Peter de Jong: Emigratie naar de Verenigde Staten, in Spijkerschrift 28, april 2015
- Peter de Jong: Spijk, Heerlijkheid en waterland van 1250 tot 2000, Schipluiden 2001
- Bevolkingsregisters.
Rechten
Peter de Jong, CC-BY-NC
