Landweren

Tegen invallers en weglopers

Tijd van steden en staten

Aan de zuidzijde van de gemeente Borne liggen zogenaamde landweren uit de Middeleeuwen. Het begrip landweer heeft te maken met het weren of verdedigen van een bepaald gebied. Het waren verdedigingswallen in hoger gelegen gebieden, gebouwd van aarde of stenen, beplant met ondoordringbare struiken en vaak ook gemarkeerd met grote veldkeien die aangaven dat hier een grens lag.

Verdediging

Landweren waren bedoeld om vijanden buiten te houden. Ze bestonden uit wallen waarop struiken als sleedoorn, braam en hulst en bomen werden geplant. Het was voor dorpelingen ten strengste verboden om gebruikshout van deze landweren te kappen. Er stonden zware boetes op. Aan beide zijden van de wal bevonden zich vaak diepe greppels. Bestaande beken vormden vaak het uitgangspunt van een dergelijk verdedigingslinie. Landweren liepen ook niet recht; zij werden voorzien van S-bochten. Voor doorgaand verkeer waren openingen in de landweren aanwezig. Deze openingen lagen zonder uitzondering bij belangrijke postwegen en werden bewaakt door versterkte boerderijen en huizen. De Meyershof was zo'n boerderij, evenals het Grote Hulscher (nu Karmelietenklooster), Groot Buren, het Weleveld en de Hondeborg. Bij deze doorgangsposten werd vaak tol geheven.

Afrastering

Een nevenfunctie van landweren was die van afrastering. Het vee graasde veelal gemeenschappelijke op de hoger gelegen markegronden met de landweer als grens. Wanneer een koe of ander stuk vee uitbrak en op het grensgebied van een andere marke terechtkwam, zette de vinder het dier in de "schutstal", waarna de eigenaar het beest tegen een forse boete kon ophalen. Het was dus zaak dat de landweren goed onderhouden werden.

Zichtbare sporen

Op het grondgebied van Borne, Zenderen, Hertme en Azelo zijn nog diverse sporen van landweren te vinden. Soms is het even zoeken, maar de contouren zijn zichtbaar voor wie goed kijkt. Hoewel de eigenlijke wallen veelal zijn afgesleten, zijn de kenmerkende bochten nog duidelijk in het landschap herkenbaar. Een goed voorbeeld van een zodanige S-bocht is nog te vinden bij 't Graes aan de Hulscherweg tegen het landgoed Twickel. Ook bij de Hondeborg is een restant van een landweer te ontdekken, zelfs een zeldzame cirkelvormige landweer. Bij Huize Weleveld is recentelijk een nieuwe landweer gebouwd, inclusief een doorlaatpunt met een hek.