Overal kastelen
Het gebied tussen Vogelenzang en Bergen stond vol met kastelen. Tussen 1200 en 1500 waren er meer dan 30 kastelen en versterkte huizen. Dit kwam omdat Kennemerland een belangrijke rol speelde in de geschiedenis. Eerst in de Frankische tijd van 400 tot 1000. Maar ook toen Kennemerland onderdeel was van het Graafschap Holland. Dit was in de periode van 1100 tot ongeveer 1580. De kastelen hadden een belangrijke rol, namelijk een militaire functie. Vanuit hier werd het omringende land verdedigd. Van de 30 kastelen is er niet veel overgebleven. Veel kastelen werden beschadigd of verwoest tijdens de vele oorlogen.
Een kleine heuvel
Langs de Rijksstraatweg in Heemskerk ligt een klein, onopvallend
heuveltje. Dit is de Schepelenberg, vlakbij de Marquettelaan. Het
kleine heuveltje speelde een belangrijke rol in de geschiedenis van
Kennemerland. Je vindt er een zuil met een inscriptie. Op deze
plaats werden de graven van Holland
ingehuldigd als Heren van Kennemerland. Daarom heet
het Huldtoneel. Door de inhuldiging kreeg de graaf van Holland
steun van boeren en edelen van Kennemerland. In de praktijk klopte
dit niet helemaal. De heren en boeren van Kennemerland vochten ook
tegen de Graaf van Holland.
Strategische plek
Bijna alle kastelen van Kennemerland lagen op een
strategische plek. Dat was op of aan de rand van een
oude
strandwal. Hier liepen delen van een Konings-
of Heereweg, de belangrijkste verbindingsroute over land tussen het
noorden en zuiden van Holland. De meeste kastelen lagen rond
Heemskerk, Beverwijk en Velsen. Voor de vijand was het moeilijk om
de smalle landreep tussen de Noordzee en het IJ over te steken. Je
moest dan langs één van de
dwangburchten. Bijvoorbeeld Marquette, Oud-Haerlem,
Oosterwijk, Merestein en kasteel Adrichem. De kastelen hebben veel
aanvallen tegengehouden van de West-Friezen of de boeren uit
Kennemerland.
Overal kastelen
Floris V, de graaf van Holland, liet langs de West-Friese
Omringdijk vijf nieuwe burchten bouwen. Eén van de bekendste is het
Muiderslot. Vanuit zijn kastelen kon hij de West-Friezen goed in de
gaten houden. De toegang tot Kennemerland vanuit Alkmaar werd
bewaakt door maar liefst drie burchten. De Middelburg, de Nieuwburg
en de Torenburg. Van de dwangburchten Middelburg, de Nieuwburg en
de Torenburg zijn nog alleen resten te vinden van de Nieuwburg. Bij
Harenkarspel lag vroeger de dwangburcht Nuwendoorn. Nu kun je
alleen nog de
fundamenten zien in het landschap.
Groot en log
De eerste burchten waren log en hadden zware torens. Het was niet
prettig om in de torens te wonen. In de tweede helft van de
dertiende eeuw veranderde de vorm van de burchten. De kastelen
werden vierkant en om de binnenplaatsen kwam een muur. Er werden
aparte woonvleugels gebouwd en om het kasteel heen lag een
slotgracht. In de veertiende en vijftiende eeuw verloren de
kastelen hun functie. Het werden bouwvallen en het was niet meer
mogelijk om er te wonen. Sommige oude kastelen kregen in de
zeventiende en achttiende eeuw een nieuwe functie. Rijke
stadsbewoners verbouwden ze tot
buitenplaatsen.
Slot Brederode
Eén van de grootste en meest bekende kastelen is Slot Brederode.
Het slot werd al rond 1250 door Willem I van Brederode gebouwd bij
Santpoort Zuid. Het slot werd heel vaak aangevallen door
verschillende vijanden. Daardoor veranderde het in een ruïne.
Inmiddels wordt de ruïne van Brederode
geconsolideerd. De spannende film Snuf en het
spookslot is opgenomen bij de ruïne van Brederode.
Slot van Egmont
Eén ander mooi en groot kasteel is het slot van de Heren van Egmont
in Egmond aan de Hoef. Beerwout I van Egmond versterkte in 1129
zijn hoeve. Dit was het begin van het slot. Helaas werd het huis
verwoest in 1203, maar Wouter van Egmont bouwde in 1203 een
ringburcht. De burcht kreeg een uitbreiding met een
voorburcht en torens. Helaas werd het in de brand gestoken in de
oorlog tegen de Spanjaarden. De heren van Egmont lieten het kasteel
opknappen. Maar in 1798 werd het aan slopers verkocht. Het verdween
in het moeras en rond 1930 werd de resten teruggevonden.
Tegenwoordig kun je de resten weer bezoeken.
