Van huis naar handel
De opbrengst van akkers en vee was vooral voor eigen gebruik. Vanaf ongeveer 1850 kwam daar verandering in. In Engeland en Duitsland werkten steeds meer mensen in fabrieken. Door betere verbindingen via de weg, het water en het spoor konden boeren profiteren van de grote vraag naar agrarische producten daar. Vooral boter en varkensvlees brachten goede prijzen op. Boeren speelden daarop in door meer koeien en varkens te houden.
Boter werd altijd al op de boerderij gekarnd, maar die was niet altijd van dezelfde, goede kwaliteit die voor de export vereist werd. Tegenover de boterhandelaren waren de boeren de zwakste partij. Om sterker te staan gingen boeren samenwerken, zij richtten coöperaties op om hun producten zelf te verwerken en te verkopen.
De melkfabriek
In Zuidwolde was in 1894 een boterfabriekje van start gegaan. Dit fabriekje stond op Steenbergen en was eigendom van twee mannen, Fritzlin en Maas. Het had een slechte reputatie, omdat de boeren afhankelijk bleven van boterhandelaren.
Daarom richtte in 1896 een tiental boeren uit Kerkenbosch een coöperatieve boterfabriek op, waarvan zij zelf eigenaar waren. De fabriek kreeg de naam Eendracht. Deze naam stond symbool voor de eendrachtige samenwerking tussen grote en kleine boeren, maar ook voor een samenwerking tussen boeren van verschillende godsdienstige overtuigingen.
De fabriek werd gebouwd op de hoek van de Hoofdstraat en de Oosterweg. De eerste jaren werd de boter met handkracht gekarnd, maar al na twee jaar kwam er een stoommachine. Ook moest er al snel worden uitgebreid omdat steeds meer boeren lid werden van Eendracht.
In 1924 werd een geheel nieuwe fabriek gebouwd op Steenbergen. Naast boter werd er ook kaas gemaakt en andere zuivelproducten die in het dorp werden uitgevent.
Na de Tweede Wereldoorlog richtte Eendracht zich vooral op de productie van kaas. Om sterker te staan werd samenwerking gezocht met de coöperatieve zuivelfabrieken van Ruinen en Hoogeveen. Dit leidde later tot een fusie. Verdere schaalvergroting betekende dat de productie werd geconcentreerd in Hoogeveen.
De fabriek in Zuidwolde werd in 1986 gesloten. De gebouwen werden gesloopt, de directeurswoning en de kantoren kregen een nieuwe bestemming.
