In de late middeleeuwen breidde de hertog van Brabant zijn macht uit naar het noorden, inclusief de Beerzen. Dit proces, dat begon in de 12e eeuw en pas rond 1450 volledig was, ging gepaard met confrontaties met andere regionale machthebbers en de onderwerping van lokale semi-adellijke families. De Beerzen werden uiteindelijk hertogsdorpen, waarbij rechten en eigendommen in hertogelijke handen kwamen. De indeling van het hertogdom in vier kwartieren, waaronder de Meierij van Den Bosch, vormde de basis voor bestuurlijke controle.
Na de Vrede van Münster in 1648 werden Oostel- en Middelbeers statendorpen onder de Generaliteit, terwijl Westelbeers onder de heerlijkheid Hilvarenbeek bleef vallen. In de chaotische periode rond de oprichting van de Bataafse Republiek (1795) veranderden de bestuurlijke structuren ingrijpend, maar vanaf 1815 werd stabiliteit bereikt onder het koningschap van Willem I.
Vóór 1800 kenden de Beerzen een complex bestuur. De dorpen hadden deels afzonderlijke, deels gezamenlijke besturen. Het dagelijks bestuur lag bij schepenen, die zowel juridische als bestuurlijke taken uitvoerden. Zij spraken recht in geschillen en vrijwillige zaken, zoals vastgoedoverdrachten en testamenten. Ook waren zij voogden over kwetsbare inwoners.
Oostel- en Middelbeers deelden een schepenbank, waarbij de schepenen werden benoemd door de kwartierschout namens de hertog. De schepenbank kwam regelmatig bijeen om rechtszaken te behandelen en regels vast te stellen. Andere functionarissen zoals secretarissen en vorsters ondersteunden het bestuur, terwijl taken zoals belastinginning en openbare veiligheid door borgemeesters, setters en schutters werden uitgevoerd. Dorpsbelastingen werden vastgesteld op basis van welstand en bijgehouden in zetboeken.
Daarnaast waren er kerk- en armenmeesters die verantwoordelijk waren voor armenzorg, en inwoners hadden indirect inspraak via het corpus, een vergadering van alle huishoudens voor belangrijke beslissingen. Dit systeem weerspiegelde een nauwe verweving van wereldlijke en kerkelijke verantwoordelijkheden.
Slotwoord
De bestuurlijke geschiedenis van de Beerzen laat zien hoe lokale gemeenschappen zich organiseerden binnen bredere politieke contexten. Ondanks de complexiteit en veranderingen door de eeuwen heen, bleven de Beerzen veerkrachtig en adaptief. Hun geschiedenis biedt waardevolle inzichten in de evolutie van lokaal bestuur en de interactie tussen gemeenschappen en centrale macht.