Legerkamp

Inleiding

In 1815, na de val van Napoleon, werden de voormalige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden (voormalig Oostenrijks gebied) samengevoegd tot het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder de heerschappij van Koning Willem I. Deze nieuwe staat was bedoeld als een machtig bufferland in Europa, maar kende vanaf het begin interne spanningen, voornamelijk door culturele en religieuze verschillen tussen de noordelijke en zuidelijke provincies.

In 1830 bereikten deze spanningen een hoogtepunt. België, toen nog deel van het koninkrijk, kwam in opstand en riep de onafhankelijkheid uit. Koning Willem I wilde de opstand niet zomaar accepteren en besloot het leger te mobiliseren om de eenheid van zijn koninkrijk te herstellen. Dit leidde tot een periode van militaire dreiging en uiteindelijk tot de tiendaagse veldtocht van augustus 1831, waarin het Nederlandse leger trachtte België opnieuw onder controle te krijgen.

De oprichting van het legerkamp in Oostelbeers

Om de grens met België te bewaken en troepen paraat te houden, liet Willem I in Noord-Brabant meerdere legerkampen inrichten. Het legerkamp in Oostelbeers bij Oirschot, opgericht in 1832, was een van de grootste van deze kampementen. Oorspronkelijk was het kamp gepland in Diessen, maar door de drassige grond werd uiteindelijk gekozen voor de hoger gelegen hei bij Oostelbeers.

Het kamp bood onderdak aan zo’n twaalf bataljons, waaronder de Groningse Jagers, een elite-eenheid onder leiding van Kolonel Coenraad van Valkenburg. Samen met ondersteunende troepen, medisch personeel, en andere faciliteiten zoals wasvrouwen, bestond het kamp uit ongeveer 12.000 personen. Het tentenkamp was een volledige mini-samenleving, met zowel een katholieke als een protestantse veldkerk en marktkramen waar marketentsters goederen aan de soldaten verkochten.

Het dagelijkse leven in het legerkamp

In het kamp heerste een strak militair regime, maar er was ook ruimte voor het dagelijks leven. Soldaten woonden in eenvoudige tenten, terwijl de hogere officieren hun eigen tenten hadden, waaronder een speciale tent voor kroonprins Willem II. De dagen bestonden uit trainingen, oefeningen en het bewaken van de zuidelijke grens. In de wintermaanden keerden de troepen terug naar omliggende garnizoenssteden of werden zij bij de lokale bevolking ingekwartierd in zogenaamde “kantonnementen” om de barre omstandigheden in de tenten te vermijden.

Belangrijke gebeurtenissen en militaire operaties

Tijdens de tiendaagse veldtocht in augustus 1831, stak het Nederlandse leger onder leiding van Prins Willem I de grens over en trok richting Turnhout en Hasselt. De troepen boekten aanvankelijk succes, maar kwamen uiteindelijk tegenover een groot Frans leger te staan dat België te hulp schoot. Koning Willem I zag zich genoodzaakt zich terug te trekken, waarna een periode van gewapende vrede ontstond, met troepen langs de grens in constante paraatheid.

Een tragische gebeurtenis vond plaats tijdens een veldslag in Boutersem, waar Kolonel Coenraad van Valkenburg, een geliefd leider van de Groningse Jagers, dodelijk werd getroffen door een kogel. Zijn dood liet een diepe indruk achter op zijn soldaten en leidde tot de oprichting van een gedenkzuil ter ere van hem in Westelbeers, bij de Mariakapel. Deze zuil, met inscripties zoals "Memento Mori" en de datum van zijn dood, werd een symbool van respect en herdenking onder de troepen.

De ontmanteling van het kamp en de nalatenschap

In oktober 1834 werd het legerkamp zwaar getroffen door een storm, waardoor veel tenten en structuren werden vernield. Het kamp werd daarop ontmanteld, en de troepen werden opnieuw ingekwartierd bij de lokale bevolking. Uiteindelijk gaf Koning Willem I in 1839 zijn volhardingspolitiek op, met de aanvaarding van het Verdrag van Londen dat de grenzen tussen Nederland en België vastlegde zoals wij die vandaag kennen.

Het monument voor Kolonel Van Valkenburg raakte door de jaren heen verloren. Echter, in 2016 nam de Heemkundekring Den Beerschen Aard het initiatief om een replica van deze zuil terug te plaatsen bij de Mariakapel in Westelbeers, ter ere van de kolonel en als herinnering aan het roerige verleden van het gebied. Onder grote belangstelling werd de zuil heropgericht, waarbij nazaten van Van Valkenburg aanwezig waren om deze belangrijke gebeurtenis te herdenken.