Scheltema (1)
Het vierde badhuis
In 1917 werd ongeveer 200 meter terug een nieuw badpaviljoen gebouwd en in de jaren daarna, met regelmaat vergroot.
In de oorlogsperiode 1914-1918 waren soldaten op Ameland gelegerd en de koppig tegen de zee volhoudende Jan Gabbe Scheltema zag nu zijn kansen. Samen met eilandbewoners en de zich vervelende landsverdedigers bouwde hij aan het einde van het Haverpad (ruim 200 meter oostwaarts) een nieuw strandpaviljoen, dat in verschillende fasen werd uitgebreid tot een waardig hotel Scheltema. Het nieuwe badpaviljoen werd in 1918 geopend en voor rekening van de heer Jan Gabbe Scheltema geëxploiteerd. Na diens overlijden in 1950 ging het over in handen van zijn zoon Heere Jans Scheltema.
In het dorp Nes waren twee hotels, de Boer en Hofker, en verschillende pensions. Door de toenemende toeristenstroom boden deze beide hotels en pensions geen plaats meer bieden voor het aantal gasten. De gemeente besloot hierop in 1921 toestemming te verlenen tot het bouwen van een aantal houten zomerwoningen, die geheel voor bewoning werden ingericht.
In de zomer van 1921 werd hier reeds druk gebruik van gemaakt. Het was wel het begin van het bouwen van meerdere zomerwoning langs de badweg en in de duinen tussen het dorp Nes en het Badpaviljoen van Scheltema.
Ook de weg van het dorp naar het strand werd breder gemaakt. Zo nam ook de klandizie toe in het nieuwe badpaviljoen Scheltema, waar in de loop der twintiger- en dertiger jaren vele zomerwoningen en kampeerders bij kwamen.
Scheltema verhuurde tevens badstoelen en badhokjes die ruim op het strand waren opgesteld, en waar veelvuldig gebruik van werd gemaakt.
Tijdens het 25-jarig jubileum van Ameland als badplaats (15 juni 1902 - 15 juni 1927) werd het opnieuw gerestaureerde badpaviljoen feestelijk geopend. Het paviljoen had een afgesloten serre gekregen, met daarnaast een rustig zitje met een lees- en schrijftafel. Het geheel werd opgevrolijkt door live muziek. Tevens was er een ruime stalling voor auto’s en rijwielen bijgebouwd.
Tijdens de watersnood in 1953 liet het stormgeweld ook Ameland niet onberoerd. Naast het Paviljoen gelegen hotel Scheltema stond het strandhotel Steinvoorte dat onder de beukende golven instortte, terwijl de laatste bescherming voor Scheltema in één klap was verdwenen.
Was het in 1917 nog ruim 200 meter, nu waren de golven op enkele meters genaderd. Sindsdien was er sprake van een zorgelijke situatie, die van jaar tot jaar in ogenschouw werd genomen. Het ging enkele jaren goed, totdat in 1962 Hamburg door een watersnood werd getroffen, waarvan ook Ameland de gevolgen ondervond. Gelukkig werd het noodlot afgewend, toen Rijkswaterstaat zand tegen de duinen aanschoof, en een lichte aanstuiving de rest deed.
Jan Gabbe Scheltema en zijn vrouw Pietje Scheltema-Scheltema
Jan Gabbe Scheltema en zijn vrouw Pietje Scheltema-Scheltema
Na 1953 durfden de Scheltema’s geen grote investeringen meer te doen. Voortdurend hing die dreiging van de zee boven hun hoofd. Investeren in het hotel zou nutteloos zijn. Men wachtte af . . .
In de winter van 1965-’66 dreigde voor het hotel andermaal het noodlot. Toen de laatste voorjaarsstormen op de duinen waren uitgebeukt stond het hotel precies op de rand: het zeeterras was ondermijnd en gedeeltelijk ingestort. De heer Scheltema vroeg ijlings steun van Rijkswaterstaat, die belast is met de kustverdediging, en hem werd zelfs medewerking toegezegd. Toen het er uiteindelijk op aankwam hield Rijkswaterstaat het echter voor gezien¼¼de kosten waren te hoog! En zo zwoegden vele Amelanders samen met de heer Scheltema wekenlang met een bulldozer, teneinde althans enige bescherming te creëren.
Heere Scheltema Nes Ameland
Het tragische hierbij was, dat mijnheer Heere J. Scheltema plotseling op 7 oktober 1966 overleed aan een hartaanval.
De rampspoed in de familie was dubbel, nu ook het hotel ernstig door de zee werd bedreigd, en Heere Scheltema net weer enige hoop had gekregen door een reddingsplan dat de firma Prins NV te Dokkum had ontwikkeld op basis van een stalen-damwandplan. Maar ook dit plan vond naderhand geen genade bij Rijkswaterstaat. De situatie bleef zoals ze was, enkel en alleen met sporadische kleine beveiligingen: in feite lapmiddelen!
Heere J. Scheltema die al op zijn twaalfde levensjaar in het bedrijf van zijn vader Jan Gabbe was opgenomen is verder nooit ergens op de voorgrond getreden. Hij was zijn levenlang hotelhouder en gastheer voor al zijn gasten in het Paviljoen, hotel Scheltema aan het einde van de Badweg.
Enkele keren kreeg het hotel hoog bezoek. In juli 1967 brachten koningin Juliana en prins Bernhard een bezoek aan het hotel, waar ze rond de klok van 12.00 uur de lunch gebruikten, alvorens zich via het dorp Nes naar Buren te begeven waar een helikopter klaarstond om hen naar Schiermonnikoog te brengen. Ongetwijfeld zal er op de veranda van het hotel, waar men een prachtig uitzicht had over de Noordzee, gesproken zijn over de kritieke situatie waarin het hotel zich bevond. De hoge gasten stonden daarbij boven op de takkenbossen en bussen die tegen het duin waren aangeschoven.
Op 14 april 1969 was prinses Margriet (als lid van het hoofdbestuur van het Nederlandse Rode Kruis) aanwezig bij de opening van een zogeheten Vakantieweek in hotel Scheltema.
De prinses bezocht op Ameland een groep chronisch zieken uit het gehele land, aan wie deze Vakantieweek op Ameland was aangeboden (mede dankzij de enorme inzet van de heer E. Kalverda). Zij zou het laatste lid van de koninklijke familielid zijn, dat het hotel bezocht.
Bekendheid - Miss Ameland en het Songfestival
Dat hotel Scheltema ver over de Nederlandse grenzen grote bekendheid genoot blijkt uit het feit dat vele Europeanen naar Ameland kwamen om daar hun vakantie te houden. Maar er gebeurde meer in hotel Scheltema. In juli 1967 werd de eerste ‘Miss Ameland’-verkiezing gehouden, en dat gebeurde natuurlijk in hotel Scheltema.
De jury bestond uit mevrouw Adema uit Leeuwarden, Reinier Paping uit Zwolle, de zangeres Imca Marina uit Amsterdam, en loco- burgemeester (wethouder) Epke van der Geest. De organisator van het geheel, de heer Cees Tanja uit Leeuwarden (die later naar Ameland verhuisde), was blij met deze deskundige jury. Mevrouw Adema was zelfs ‘Miss Rivièra’, en kende het klappen van de zweep. Reinier Paping zat er wat verlegen bij en Imca vond het veel te warm. Eppe van der Geest, in het dagelijks leven toezichthouder op het strand tussen Nes en Buren, was duidelijk een deskundige. Hij ziet elke dag heel wat fraais voorbijtrekken, en zag in één oogopslag wat er aan sommige deelneemsters scheelde. Hij bewoog zich zeer gemakkelijk temidden van al het vrouwelijk schoon.
Om twaalf uur ’s nachts was alles weer rustig. De kelners en diensters van Scheltema ruimden de zaal op. En buiten op het strand werd verder feest gevierd, rondom een kampvuur met gitaarspel en zang.
Ook werd in hotel Scheltema in augustus 1967 (voor het eerst op een Waddeneiland) het eerste ‘Songfestival’ gehouden. Dit was mede te danken aan de inzet van de 22-jarige dorpsomroeper Alfons Molenaar. In het programma ‘Koffie met Kees’ van Kees Schilperoort, die op Ameland aanwezig was met zijn ‘Boertjes van Buuten’, legde Alfons zijn eerste contacten.
Alfons Molenaar op het terras van hotel Scheltema
Alfons Molenaar op het terras van hotel Scheltema.
Uiteindelijk bewerkstelligde het doorzettingsvermogen van Alfons, dat in augustus 1967 voor het eerst een ‘Songfestival’ op de Nederlandse tv werd uitgezonden. In een afgeladen hotel Scheltema werd Han Grevelt (28) uit Weesp de gelukkige winnaar van het ‘‘Songfestival’’ met het liedje: ‘Kom je de eerste keer op Ameland, dan kom je weer terug’.
Tevens vonden er concerten plaats van het muziekkorps ‘Crescendo’ uit Hollum en het fanfarekorps ‘Canite Tuba’ uit Nes-Buren, en ook . . . een strandoptreden van paarden die een stoelendans demonstreerden.
Ondanks de bekendheid die hotel Scheltema op de beeldbuis verwierf en ondanks het feit, dat vele duizenden naar het ‘Songfestival’ hebben gekeken, heeft dat alles niet ertoe bijgedragen het hotel uit zijn misère te helpen!
Toch blijven de herinneringen leven en zo zullen veel badgasten zich nog de muziekavonden in ‘Scheltema’ herinneren. Zij die niet naar binnen mochten, omdat het er overvol was, drukten hun neuzen plat tegen de ruiten om maar niets te missen . . .
Het naderende einde
Begin 1967 hing het einde van hotel Scheltema al dreigend –– en zelfs letterlijk –– in de lucht. De zeer zware noordwesterstorm, die bij Ameland met uitschieters orkaankracht bereikte, beukte de laatste centimeters beschermend zand weg, waar een aantal maanden geleden Heere Scheltema nog zoveel werk had verricht om zijn hotel van de ondergang te redden. Ongeveer honderd Amelanders zaten die nacht in het hotel, zonder dat zij konden zien wat er buiten gebeurde. De volgende dag bleek dat wel . . .
Jan Gabbe Scheltema, die na het overlijden van zijn vader Heere Jans Scheltema (1966) het beheer over het hotel –– samen met zijn moeder - had overgenomen, stond machteloos toe te kijken, toen de storm opnieuw tegen de duinen beukte.
Pas de volgende morgen konden hij en allen die bij hem zijn gebleven de schade opnemen. Een deel van het hotel stond op instorten. Rijkswaterstaat heeft in dit opzicht het tij niet willen keren, deze instantie heeft zich zelfs schamper uitgelaten over de dammen die de Amelanders ter redding tegen het duin voor het hotel hebben opgeworpen. Ten hemel schreiend is bovendien het feit, dat de Scheltema’s jarenlang hoge verzekeringspremies hebben betaald, en dat de verzekeringsmaatschappij de verzekering botweg heeft geannuleerd, toen het hotel in een steeds hachelijker situatie geraakte.
In deze periode deed mevrouw C. Scheltema-Gorter nog een beroep op koningin Juliana. De vorstin had namelijk in juli 1967 samen met prins Bernhard nog een bezoek aan Ameland gebracht en in hotel Scheltema de lunch gebruikt.
Ameland Hotel Scheltema
Mevrouw Scheltema wilde bij de koningin een petitie indienen met het verzoek haar invloed aan te wenden voor het behoud van het strandhotel. In deze petitie stond vermeld, dat het hotel door de zee werd bedreigd en voor de recreatie in feite onmisbaar was. Zij hoopte op het behoud van het strandhotel, vooral met het oog op haar 20-jarige zoon Jan Gabbe, die voorbestemd was om –– nu haar man Heere Jans (in 1966) overleden was - het bedrijf voort te zetten.
Een intensieve reddingsactie volgde. Zo werden voor het hotel meer dan 3000 bossen dennentakken, puin en twee oude en niet meer bruikbare autobussen aangevoerd. De bussen werden met puin en zand gevuld, waarna er zware palen voor werden gezet die stevig aan elkaar werden verankerd. Zo hoopte men het tij te kunnen keren.
Uiteraard was de familie Scheltema allen zeer dankbaar die op welke wijze dan ook zich inzetten om het hotel, dat er dus sinds 1917 stond, te behouden. Het hotel was helaas geen lang leven meer beschoren. In 1970 gaf Rijkswaterstaat te kennen, dat het moest worden afgebroken, aangezien het voor personeel en gasten levensgevaarlijk zou zijn er nog te vertoeven
Met veel pijn en verdriet in het hart nam de familie Scheltema afscheid van het hotel dat hun lief en dierbaar was geworden en tot ver over de landsgrenzen met naam en faam bekend was geweest. In het voorjaar van 1971 viel het eens zo gastvrije hotel, voor welks behoud met man en macht was gevochten, onder de alles vernielende slopershamer. Zomer 1971 is het Amelander hotel Scheltema historie geworden.
hotel Scheltema Nes Ameland aan de rand van de afgrondzand graven voor hotel Scheltema Nes AmelandZandzakken voor hotel Scheltema Nes Amelandhotel Scheltema Nes Ameland wordt afgebroken
Geschreven door Jan A. Blaak
Lees meer: https://www.amelanderhistorie.nl/news/de-opkomst-en-groei-van-het-noordzeebad-op-ameland-2/