Vlaardingen is één van de steden in ons land, die nog in het bezit is van een visbank. In een visbank wordt de vis bij afslag verkocht. De Vlaardingse Visbank staat op de Westhavenplaats, aan de haven in het centrum van de stad. Het markante gebouwtje staat hier al sinds 1778.
De functie van de Visbank
De Visbank is de door het stadsbestuur ingestelde instelling waar vroeger alle verse zeevis (met uitzondering van haring) werd geveild. Dit gebeurde, op grond van de wet, met álle vis die voor plaatselijke consumptie was bestemd. Het veilen of afslaan van de vis ‘aan de bank’, deed men uit sociale motieven. De koper bepaalde uiteindelijk zelf de prijs, zodat in tijden van voedselschaarste niemand kon worden bedrogen of afgezet. Een ander belangrijk aspect was de volksgezondheid; de stad controleerde en garandeerde de kwaliteit en versheid van de vis. Naast visafslag was de Visbank ook de verzamelplaats van zakkendragers, havenarbeiders, sjouwers, vis- en haringpakkers. Ook bood het jarenlang onderkomen aan een publieke telefooncel van de Nederlandsche Bell Telephoonmaatschappij.
Wanneer er wat te verdienen viel, werd het klokje in het torentje geluid en stroomden de werklui samen. Natuurlijk werd de klok ook geluid wanneer er ‘vis aan de bank’ was.
De Zeevishal (1909-1966) aan de Koningin Wilhelminahaven Z.O.Z., was een particulier initiatief en bedoeld om de groothandel de gelegenheid te geven gunstig in te spelen op de Rotterdamse versmarkt. In de Zeevishal werd naast platvis als tong, tarbot, schar en schol ook gehandeld in kabeljauw en schelvis, poon, wijting, makreel en koolvis.
De -vermoedelijk- allereerste Visbank
Veel eerder, in 1577, wordt al van een dergelijke gemeentelijk instelling gesproken. In de stadsrekening (een soort financieel jaaroverzicht) van dat jaar staat namelijk: 'Noch betaelt van den nyeuwe visbanck ende van een deel te brengen van de stijlen daeronder gestelt, ende van spijckeren ende maecken. Tsamen, blijckende als voeren, XXX stuyvers'.
Toen kreeg Vlaardingen dus blijkbaar al een nieuwe visbank, wat betekent dat er dus ook vóór de grote stadsbrand van 1574, een visbank in de stad moet zijn geweest.
Waar die precies stond is niet te achterhalen, maar waarschijnlijk heeft dat eerste exemplaar tegen de huizen van de latere Westhavenplaats gestaan.
Een nieuwe en grotere visafslag
Op een gravure uit 1747 staat een Visbank afgebeeld, die de oude op een gegeven moment heeft vervangen. Deze Visbank was groter dan die ervoor en lijkt veel op de Visbank zoals we die nu kennen.
In 1777 was het oude gebouwtje zodanig vervallen, dat de 'Heeren Burgemeesteren' besloten om meer noordwaarts aan de haven, tegenover de Vrouwensteeg, een nieuwe Visbank te laten bouwen. Het ontwerp werd geleverd door de stadsfabriek, met als architect Jacob van Schie. Sinds 1778 staat de destijds gloednieuwe Visbank, rijkelijk versierd, dan ook te pronken op de Westhavenplaats.
Aan beide zijden bevonden zich tot 1900 arduinstenen pompen, boven het front prijkt een bord met het stadswapen. Bovenop het peervormige klokkentorentje staat een windvaan in de vorm van een haring. Daaronder zit een prik (een aasvisje voor de beugvisserij) die het noorden aanwijst. Het overstekende dakgedeelte wordt gedragen door acht ronde zuilen.
Een verdieping erop?
In 1870 ontstond het plan om de achterzijde van de Visbank met een verdieping te verhogen. Deze extra ruimte moest dienen als vergaderlokaal, met ‘een woning voor den bediende’. Dit is uiteindelijk niet doorgegaan, maar er zijn wel (bouw)tekeningen bewaard gebleven die te bekijken zijn in het Stadsarchief.
Andere bestemming
Doordat zich steeds meer viswinkels in de stad vestigden, verloor de Visbank meer en meer haar functie. In 1949 viel het doek voor deze eeuwenoude verkoopmethode en werd de visafslag in Vlaardingen definitief opgeheven.
Het jaar erop werd het markante gebouwtje grondig gerestaureerd. Hierbij werden de vertrekken van de brugwachter, zakkendragers, de afslager, de keurmeester en de visafslag uitgebroken en de aparte toegangsdeuren onder de luifel dichtgemetseld. De Visbank kreeg een totaal andere bestemming en werd in gebruik genomen als gemeentelijke expositiezaal voor kunst.
In 1972 trok de VVV en later ook een dependance van de afdeling Voorlichting van de Gemeente Vlaardingen erin, tot men in 1983 wegens bezuinigingen moest verhuizen naar het gebouw van de gemeentesecretarie. ’Bloemen Guus’, die jarenlang in het weekend naast en onder de overkapping van de Visbank zijn waar aan de man bracht, kon als kersverse huurder eindelijk zijn bloemen en planten vanúit het gebouwtje verkopen. Daarna maakten diverse huurders gebruik van het karakteristieke monument.
Overigens valt de Vlaardingse Visbank ook in miniatuur te bewonderen in Madurodam. Het model van dit fraaie gebouwtje werd – samen met een model van het Delta Hotel – officieel overgedragen op 12 september 1973.