De Lerwick hondjes
Het rijke zeemansleven van Ameland valt direct op in de karakteristieke dorpjes op het eiland met zijn commandeurswoningen e.d. Het vertelt het verhaal van eeuwen geleden over de walvisvaart, VOC, de visserij enz . Jan de Zeeman kwam dan ook in een allerlei havens die de Zeven Zeeën maar te bieden hadden. Soms was hij lang van huis en deed hij weer een haven aan. Het anker werd dan uitgeworpen waarbij er tijd werd vrijgemaakt om de meisjes van lichte zeden te bezoeken...
Op Ameland stonden de schoorsteenmantelhondjes van aardewerk bekend als "Lerwick-hondjes", vernoemd naar de hoofdplaats van de Shetland Eilanden. Niet alleen in het graafschap Staffordshire waren talloze aardewerkfabriekjes maar ook in havensteden als Newcastle, London en het noorderlijker gelegen Engelse Sunderland waren pottenbakkerijen gevestigd die aardewerk maakten. Met name in deze havensteden werd dit speciaal voor de zeelieden gedaan. Er waren zo'n 200 zeilloggers uit Holland die regelmatig de Schotse Shetland Eilanden aandeden. Ook Friese vissers waren rond 1900 regelmatige bezoekers van de Shetlands waar ze onder andere hun schepen bevoorraadden met eten en drinkwater en voor hun vrouwen dan deze stenen hondjes als souvenir meenamen. Hondjes uit deze regio's werden ook wel 'schippershondjes' genoemd.
Sommige hondjes zijn van porselein maar de meeste zijn van aardewerk gemaakt. De mallen bestonden vaak uit twee helften, een voorkant en een achterkant. Wanneer het een model betrof met bijvoorbeeld losse poten dan waren er meerder mallen nodig. Bij veel exemplaren is de naad nog te zien die over het midden van het hoofd en de oren loopt. De delen werden met een beetje van dezelfde klei aan elkaar geplakt. Bij de betere stellen werd de naad onzichtbaar weggewerkt.
Op de waddeneilanden en in Noord-Duitsland gaan verhalen de ronde dat de meisjes van lichte zeden uit de havensteden, de hondjes verkochten aan de vissers als dekmantel voor hun bewezen diensten. Op deze manier hadden de stoere zeelieden een “geldige reden” om bij de dame in kwestie op bezoek te gaan. Zo zouden ze ook als seinhond van de meisjes van lichte zeden hebben gediend. Wanneer de hondjes naar binnen keken, had mevrouw mannelijk gezelschap en stonden de hondjes naar buiten gedraaid, dan was ze vrij.
Voor de zeeman van Ameland was het dus ook duidelijk waar zijn laatste knaken aan werden uitgegeven… Door de jaren heen kunnen we wel vermelden dat dit een vast patroon in de Amelander huiskamer werd en daarmee een trofee van de zeeman én een onbekende souvenir van zijn andere vrouw. Het eiland Ameland en de scheepvaart zijn door de eeuwen heen onlosmakelijk met elkaar verbonden geweest en wellicht zal dat tot in lengte van dagen zo blijven.
Lees meer: https://www.amelanderhistorie.nl/news/de-lerwick-hondjes/
De Riganap
Het is maar een eenvoudig voorwerp, deze Riganap. Maar deze, in de kleuren rood, zwart en goud beschilderde houten kommen vertellen een belangrijk deel van de vaderlandse geschiedenis. Dat de Vereenigde Oostindische Compagnie Nederland veel welvaart bracht is algemeen bekend. Toch zijn er lange periodes geweest dat de handel op de Oostzee meer geld in het laatje bracht.
De omvang van die handel wordt beetje bij beetje duidelijk nu de Sonttolregisters worden gedigitaliseerd en online beschikbaar komen. In die registers van de tolheffing bij de Sont staan de namen van schippers, hun woonplaats, de haven van vertrek, de lading en de bestemming van 1,7 miljoen doorvaarten tussen 1497 en 1857.
Ongeveer de helft van de Sontschippers was Nederlands. Tussen 1686 en 1817 voeren gemiddeld tachtig Amelanders van en naar de Oostzee. Aan deze handel dankte Ameland een belangrijk deel van zijn welvaart in de 17e, 18e en begin van de 19e eeuw.
Terug naar de Riganap. Anders dan de naam doet vermoeden komen de nappen niet uit de hoofdstad van Letland. Ze werden gemaakt op het platteland van Rusland. Ze waren erg populair onder zeevarenden die op de Oostzee voeren. Ze namen ze als souvenir mee naar huis. De naar Nederland meegenomen nappen werden hier gebruikt als siervoorwerp of als afwasbakje. Ze werden dan voorzien van een koperen binnenbak. Riganappen en andere houten voorwerpen uit Rusland zijn later in museale collecties opgenomen. Ook de Amelander Musea hebben enkele exemplaren in de vaste expositie.
Lees meer: https://www.amelanderhistorie.nl/products/riganap/
