Grondwet Johan Thorbecke

1848

De grondwet van Thorbecke staat bekend als de belangrijkste mijlpaal in de democratisering van Nederland in de 19e eeuw.

De gene die op deze grondwet is gekomen is Johan Rudolph Thorbecke, de grondwet van Thorbecke legde de basis van onze tegenwoordige parlementaire democratie. De koning kreeg veel minder macht en de bevolking kreeg meer vrijheid en ook meer rechten.

In 1844 kwam Thorbecke in de tweede kamer samen met de zogenoemde 8 geestverwanten en daarmee stelde hij een concept op voor een grondwetsherziening, de negenmannen voerden onder andere een pleidooi voor de invoering van ministeriële verantwoordelijkheid en rechtstreekse verkiezingen van de Tweede kamer. Het plan maakte veel los in Nederland, maar de Tweede Kamer nam het op 10 december 1844 het voorstel niet in behandeling.

Maar buiten en binnen de politiek veranderd veel.  In de tweede helft van de jaren 1840 gebeurde er iets. In heel Europa. Er braken in meerdere Europese landen hongersnoden uit. Berucht is de ‘Grote Ierse Hongersnood’, maar ook Nederland werd getroffen. Honderdduizenden Europeanen emigreerden naar de Verenigde Staten. In tal van fabrieken brak er onrust uit onder de industrieslaven. De arbeiders lieten steeds luider van zich horen. Het gedachtegoed van het communisme broeide onder de oppervlakte en weldra zouden spreekbuizen als Karl Max en Friedrich Engels van zich laten horen met hun Communistisch Manifest.

Koning Willem 2 kondigde in de troonrede van 1847 toch maar een Grondwetsherziening aan. In het voorjaar van 1848 werden er 27 voorstellen ingediend, maar deze haalden weinig uit.

In Maart 1848 werd het in Europa heel erg onrustig. Zo braken er in Duitsland en in Frankrijk revoluties uit, die in Frankrijk leidde tot afzetting van de monarchie. Toen ook in Amsterdam en Den Haag relletjes uitbraken, werd Koning Willem 2, Zoals het parlement het verwoordt: "In een nacht van uiterst conservatief uiterst liberaal." 

Dat kwam omdat Koning Willem 2 na zijn val bang was voor zijn positie. Ook vroeg hij nog aan Thorbecke om voorzitter te worden van de door Willem 2 ingestelde Grondwetscommissie. Die werd op 17 maart 1848 officieel. 

De nieuwe Grondwet was dan ook bijna helemaal het werk van Thorbecke.