Bezetting en bevrijding

Tijd van wereldoorlogen

'Welkom ontdekkingsreizigers, goed dat jullie gekozen hebben voor deze reisbestemming. Het is belangrijk dat dit verhaal over de Tweede Wereldoorlog wordt verteld, want de mensen die dit meegemaakt hebben mogen niet vergeten worden. Ik zal jullie nu een rondleiding geven door de tijd dat we bezet waren door de Duitsers en we bevrijd werden door de Canadezen.'

Je hebt vast wel de gedenkstenen in Bathmen zien staan. Ze verwijzen naar wat in de Tweede Wereldoorlog hier heeft plaats gevonden. Het was een verdrietige periode, niet iedereen uit het dorp heeft de oorlog overleefd. Je hebt deze tijd gelukkig niet meegemaakt, maar jouw vrijheid heb je wel te danken aan mensen die voor jouw vrijheid hebben gevochten. Misschien heb je zelf wel een familielid gehad die aan onze vrijheid heeft bijgedragen. Ontdek hier wat er zich in ons dorp heeft afgespeeld tijdens deze oorlogsjaren.

De oorlog is begonnen

Op 10 mei 1940 werden de mensen gewekt door het geronk van heel veel overvliegende vliegtuigen. De Tweede Wereldoorlog was uitgebroken in Nederland. Er werd gewaarschuwd dat de Duitse troepen met de trein al onderweg waren. Om de Duitsers tegen te houden werden beide sporen van de lijn Holten-Bathmen opgebroken. De brug over het Overijssels Kanaal bij de Snipperling werd vernield. Het lukte, de treinen konden niet verder en kwamen bij Bathmen tot stilstand. De Duitsers namen fietsen, auto's, en vrachtauto's in beslag voor het vervoer van mensen en materiaal. Na een paar dagen waren de Duitse troepen uit het dorp verdwenen. De Duitse soldaten trokken verder Overijssel binnen. Om de Duitsers te vertragen hadden de Nederlandse soldaten de opdracht gekregen om belangrijke bruggen over de IJssel bij Deventer, Zwolle en Kampen op te blazen. Helaas waren de Duitsers niet te stoppen. Op 14 mei hadden de Duitsers heel Nederland bezet.

Bommen

In de nacht van 1 op 2 maart 1943 stortte een Engelse bommenwerper neer bij erve Braakman in Zuidloo. Slechts één van de piloten wist zich met zijn parachute te redden, de andere mannen kwamen om het leven. Ze liggen allemaal begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Deventerweg in Bathmen. Ook de bemanning van een Britse Lancaster ligt hier. Dit vliegtuig werd door de Duitsers uit de lucht geschoten en stortte neer aan de Steginksweg. Voor de omgekomen bemanning is een gedenksteen geplaatst.

Donkere tijden

In het begin gedroegen de Duitsers zich nog netjes. Het leven leek zijn gewone gang te gaan. Maar al snel bleek dat niet waar te zijn. De Duitsers gaven het bevel dat 's avonds en 's nachts alles donker moest zijn. Tussen 12 uur 's nachts en 4 uur 's morgens mocht niemand zonder geldige reden naar buiten. Het dagelijks leven werd steeds moeilijker. Sommige producten zoals koffie, thee, suiker en zeep waren nauwelijks meer te krijgen. Voorwerpen van koper, tin, nikkel en lood moesten worden ingeleverd en daarom werden ook de klokken uit de kerktoren naar beneden getakeld. Het werd omgesmolten tot wapentuig. Voedsel werd steeds schaarser en ging op de bon. De Nederlandse mannen werden gedwongen om werk voor de Duitsers te verrichten, zoals het bouwen van bunkers. Niet iedereen ging, velen doken in Bathmen onder. In de hongerwinter van 1945 kwamen er mensen uit het westen hier, om eten te halen bij de boeren, omdat er daar vrijwel niets meer was te krijgen.

Het verzet

Sommige mensen kozen de kant van de Duitsers, maar er kwamen ook mensen tegen de Duitsers in verzet. Dat was heel gevaarlijk. Alles moest in het geheim gebeuren. Veel mensen die bij het verzet zaten, hebben de oorlog niet overleefd. Zo ook 3 verzetsmensen uit Bathmen.

Jodenvervolging

De Duitsers wilden alle Joden vernietigen. Daardoor merkten de Joden al snel de gevolgen van de bezetting. Ze verloren hun werk en spaargeld. In winkels, bioscopen, parken en cafés hingen bordjes met de tekst: 'Verboden voor Joden'. Ook moesten ze een gele ster op hun jas dragen, waar het woord 'Jood' op stond. Vanaf april 1943 voerden de Duitsers Joden uit Bathmen naar concentratiekampen af. Na de bevrijding bleek dat van de 12 Joodse inwoners van Bathmen er 11 de oorlog niet overleefd hadden. Alleen Leny Polak kwam terug uit concentratiekamp Auschwitz. Om de families Polak en de verzetsmensen te blijven herdenken, zijn er struikelstenen geplaatst voor de huizen waar ze woonden en werkten.

Vrij!

Aan het begin van de lente in 1945 trokken vanuit het zuiden de Canadezen op naar Bathmen. De Canadese Corporal Campbell kreeg met zijn mannen de opdracht de Schipbeek over te steken. Hij slaagde hierin, maar vond zelf bij deze actie de dood. Na felle gevechten met de Duitsers trokken op 8 april 1945 de Canadezen Bathmen binnen. Ze doorzochten eerst alle huizen om te kijken of er zich nog Duitsers schuilhielden. Op 9 april ging iedereen in Bathmen de straat op om te kijken naar de eindeloze stroom voertuigen die door het dorp trok. Bathmen was vrij! De oorlog was eindelijk voorbij. Corporal Campbell kreeg na zijn dood voor zijn moed, de Militaire Willems Orde toegekend. Ter herinnering aan de Canadese bevrijders werd een monument aan de Dorpsstraat geplaatst.

 

‘Tot ziens ontdekkingsreizigers, mijn rondleiding zit erop. Neem de herinneringen die je hier hebt gemaakt voor altijd met je mee en deel ze met anderen. Met je retourticket kun je weer terugreizen naar het nu. Binnenkort hoop ik je weer te zien op een nieuwe reisbestemming. Tot later!'