Met de naam Steenwijkerwold wordt het
voormalige schoutambt (1523-1811) en de daarna gevormde gemeente
(1811-1973) aangeduid. Het grondgebied omsloot de hele stad en
gemeente Steenwijk. Tot 1890 zetelde het gemeentebestuur in het
oude gemeentehuis van Steenwijk aan de Markt, waar nu het
etablissement De Rechter staat. Daarna verhuisde men naar
villa Oostwold in Tuk. In 1973 ging de gemeente Steenwijkerwold op
in de gemeente Steenwijk. Het dorp Steenwijkerwold is een
samensmelting van de buurschappen Thij, Gelderingen en
Kerkbuurt.
Ervenlandschap
Het gebied van de voormalige gemeente Steenwijkerwold wordt
gekenmerkt door verspreid liggende boerennederzettingen. Het is een
oud ervenlandschap met kleine gemeenschappen als Basse, Baars, de
Bult, Geerdinge, de Halle, Molenhoek, de Ronde Blesse en Voshoek.
Gezien vanuit het zuiden accentueert de watertoren de hoogte van de
stuwwal die het landschap zijn fundament geeft. Het licht glooiende
landschap van weiden en akkers wordt door houtwallen in kleine
kavels verdeeld en afgewisseld met grotere percelen bos, heide en
struikgewas.
Thij
De buurschap Thij is vermoedelijk de oudste nederzetting van Steenwijkerwold, ontstaan aan de oversteekplaats van het beekje de Reune. Tie of Thijing is van oorsprong de term voor de plek waar recht werd gesproken door de buurrichters. Deze deden een uitspraak over de geschillen die er tussen de eigenaren van de erven bestonden. Dergelijke buurgerichten vonden aanvankelijk in de openlucht plaats. Later kwam men voor het beslechten van geschillen bijeen in een rechtshuis, hier het Hoogerhuis genoemd. Op deze plek is later de zuivelfabriek gebouwd. Op Thij heerste tot en met de eerste helft van de 20ste eeuw een grote bedrijvigheid. Het overgrote deel van de bewoners behoorde tot de boeren- of middenstand. Tegenwoordig is Thij een rustige gemeenschap.
Kerkbuurt
In 1285 werd er door de parochie van Sint Clemens in Steenwijk toestemming verleend om "op de hoogte van Tye" een kapel te vestigen. De kapel zou uitgroeien tot het kerkelijk centrum van Steenwijkerwold. De buurschap die in de omgeving van deze kapel ontstond, kreeg de naam Kerkbuurt. Nadat Steenwijkerwold van Steenwijk was losgemaakt en vanaf 1400 een zelfstandige parochie ging vormen, maakte de kapel plaats voor de huidige Andreaskerk. Evenals het nabijgelegen Tuk was Kerkbuurt een pleisterplaats voor lieden die de Steenwijker markten bezochten. Rond 1900 stond hier café Pen, met een doorrit en stalling. Dit etablissement werd in 1954 afgebroken. Vóór de Tweede Wereldoorlog had de buurschap geringe bebouwing: de kerk met pastorie en de school op de hoek van de Oldemarktseweg, tegenover de voormalige bakkerij Trompetter. Verder stonden hier en daar wat kleine woningen en boerderijen.
Gelderingen
Deze buurschap is genoemd naar het boerenerf Geldering(e) dat sinds 1456 in de bronnen voorkomt. Maar de buurschap is gevormd rond een ander erve, de Slothof, dat in 1596 werd bewoond door Klaas Croeve met zijn vrouw Froukje Schulting. Nadat prins Maurits Steenwijk in 1592 op de Spanjaarden had veroverd, was het publiekelijk uitoefenen van de rooms-katholieke godsdienst verboden. Sindsdien hielden de katholieken hun erediensten in het geheim op erve Croeve. Pas in 1830 kregen de rooms-katholieken toestemming een eigen kerk te stichten. Deze werd op de plaats van de voormalige schuilkerk gebouwd en werd opnieuw gewijd aan de patroonheilige van Steenwijkerwold, Andreas. In 1913 werd dit godshuis vervangen door de huidige kerk.
De Voorzienigheid
Gelderingen kreeg een enorme impuls door de stichting van het
liefdesgesticht De Voorzienigheid in 1894 door pastoor C.G.
Muiteman (1846-1928). Het zou uitgroeien tot een omvangrijk
onderwijscentrum met onderwijsvormen, variërend van basis- tot en
met hoger beroepsonderwijs. Een onderdeel van deze
onderwijsconcentratie, waaraan tevens een internaat was verbonden,
kreeg de naam Croevinge, genoemd naar de eigenaar van het
voormalige erve Slothof. Van dit grote onderwijsaanbod is
alleen de rooms-katholieke basisschool Don Bosco
overgebleven. In 1985 werd de Congregatie der Zusters van de
Voorzienigheid overgeplaatst naar andere locaties. Gelderingen
kreeg een heel ander aanzien, nadat de markante gebouwen waren
afgebroken en er op de lege plaatsen een nieuwbouwwijk
verrees.
Steenwijkerwold heeft twee gezichten. Naast buurschappen in het
kleinschalige coulissenlandschap op de zandgrond van de
keileemheuvel vinden we in het zuidwestelijk deel jongere
buurschappen op de laaggelegen veengronden. Het dorp telt anno 2013
zo'n 2.000 inwoners.
