Territoriale versnippering

Als je een blik werpt op een landkaart van Limburg uit de 17e eeuw, dan zou je waarschijnlijk niet denken dat de lappendeken van gebiedjes die je ziet ooit de huidige provincie Limburg zou worden.

De erfenis van Karel de Grote

Rond hat jaar 800 verenigde keizer Karel de Grote een groot aantal gebieden in Europa in het Heilige Roomse Rijk. Minder dan 100 jaar later was het hele gebied (door het verdrag van Meerssen in 870) alweer in tweeën verdeeld tussen Karel's kleinzonen: het West-Frankische Rijk en het Oost-Frankische Rijk. Het Maasdal lag precies op de grens van die twee gebieden.

Versnippering

In de eeuwen daarna hadden de machtshebbers weinig invloed op deze grensstreek. Als gevolg van oorlogen en politiek gekonkel was het gebied aan het einde van de middeleeuwen dan ook langzaam uiteen gevallen in allerlei kleine staatjes.

Dat waren enerzijds enkele grotere vorstendommen, zoals het prinsbisdom Luik, en de hertogdommen Brabant, Gelder, Gulik, Kleef en Limburg. Ook lagen er in het Maasdal een aantal zogeheten Rijksonmiddellijke gebieden, zoals het graafschap Gronsveld, het stift Thorn en de heerlijkheden Ryckholt en Wittem.

Tachtigjarige Oorlog

In de 17e eeuw nam de versnippering zelfs nog toe. De eerste aanleiding daartoe was de Tachtigjarige Oorlog, die tussen 1568 en 1648 werd uitgevochten tussen de koningen van Spanje en de Republiek der Verenigde Nederlanden.

Vanwege het strategische belang van de Maas werden heel wat Maassteden in die tijd belegerd. Maastricht werd in 1632 door Frederik Hendrik veroverd. In 1644 wist het garnizoen van Maastricht ook de landen van Overmaas (Valkenburg, Dalhem en 's Hertigenrade) te veroveren. Deze gebieden werden 'Staats', terwijl andere delen van het Maasland juist 'Spaans' waren.

De Zonnekoning

Nadat de Republiek der Verenigde Nederlanden en de Spaanse koning in 1661 overeen waren gekomen wie welke delen van Limburg mocht hebben, bleef het niet lang stil. In 1672 vielen Franse troep binnen in Limburg, aangezien de Franse 'zonnekoning' Lodewijk XIV graag zijn territorium richting noorden zag uitgebreid. Maastricht werd nu veroverd door de Fransen.

De Spaanse Successieoorlog

Vanaf 1701 woedde in heel Europa de Spaanse Successieoorlog. Inzet van de oorlog was de vraag wie de nieuwe koning van Spanje zou worden: Filips van Anjou (de kleinzoon van Lodewijk XIV) of de Habsburgse keizer Leopold I van het Heilige Roomse Rijk. Leopold's zoon Karel VI won uiteindelijk (Leopold I was in 1705 overleden). Als gevolg daarvan werden de Spaanse Nederlanden opeens Habsburgs (of Oostenrijks). Delen van Noord-Limburg werden verdeeld onder de Habsburgers, Pruisen en de Republiek.

Limburg slagveld

In de 17e en 18e eeuw werden er wel 10 oorlogen (mede) op Limburgs grondgebied uitgevochten. Waar de 17e eeuw in een groot deel van de rest van Nederland de 'Gouden Eeuw' was, was het voor Limburg eerder een periode van oorlog, onrust en economische malaise.

Het zou nog tot 1839 duren voordat de rust weerkeerde en al die kleine gebiedjes werden samengevoegd tot de provincie Limburg zoals wij haar nu kennen.