De mijngeschiedenis van Limburg gaat ver terug in de tijd. Tussen circa 3.950 en 2.650 voor Christus werden er in Zuid-Limburg al tientallen mijnen ontgonnen: vuursteenmijnen. Diep onder de grond zochten prehistorische mensen naar de waardevolle grondstof voor hun werktuigen.
Van dagbouw naar mijnbouw
Honderdduizenden jaren lang lag vuursteen letterlijk voor het oprapen. Prehistorische mensen hoefden maar te zoeken langs rivier- en in beekbeddingen, in dalen en op plateauhellingen. Maar daar kwam zo'n 4.000 voor Christus opeens verandering in. Door bevolkingsgroei en een stijgende vraag naar goede vuurstenen werktuigen raakte de vuursteen aan de oppervlakte op. Men moest ondergronds.
De ontginning van een schacht
In een mergelwand werd een verticale schacht van ongeveer 1,5 meter in doorsnee uitgegraven. Eenmaal op het niveau van de vuursteen aangekomen, op 7 tot 9 meter diepte, werd in verschillende gangen in totaal zo'n 35 m2 horizontaal afgegraven. In ongeveer 50 dagen haalden de prehistorische mijnwerkers dan circa 10.000 kilo aan bruikbare vuursteen naar boven. Alles moest met de hand - met hakbijlen - gebeuren. Een zware klus. In Valkenburg aan de Geul - langs de Plenkertstraat - zijn de resten van enkele schachten nog goed te zien.
Halffabricaten in het Groot Atelier
De vuursteen die in de mijnen gewonnen werd, werd ter plekke direct bewerkt tot halffabricaten, zoals voorbekapte maar nog niet gepolijste bijlen. Van een ruwe vuursteen bleef ongeveer een kwart over als te gebruiken werktuig. Heel wat minder gewicht dus om mee te sjouwen. In het Savelsbos, tussen Rijckholt en St. Geertruid, zijn op een plek de resten van dergelijke voorbewerking in groten getale gevonden. De plek wordt het 'Groot Atelier' genoemd.
Handel
Vuursteen uit de Zuid-Limburgse mijnen werd over grote afstanden verhandeld. Dat zegt iets over zijn kwaliteit. Vuurstenen werktuigen, teruggevonden bij Keulen en Bonn, 100 kilometer hier vandaan, bleken voor 80% procent afkomstig uit Rijkcholt-Sint Geertruid. Zelfs op 300 kilometer, bij Frankfurt am Main, was nog steeds 50% van de teruggevonden vuursteen afkomstig uit deze mijnen. Vuursteen mag dus met recht het eerste succesvolle Limburgse exportproduct worden genoemd!