Hollandse kerk in Sint Petersburg

Glorietijd van de Rusluie

Tijd van burgers en stoommachines

De inwijding van de Hollandse kerk aan de Nevski Prospekt in 1834 was een hoogtepunt in de geschiedenis van de Vriezenveense kooplieden in Sint-Petersburg. Het verhaal van de kerk begint ruim 100 jaar daarvoor. Tsaar Peter de Grote verklaarde in 1714 Sint-Petersburg tot hoofdstad van Rusland. Al spoedig vestigden zich ook Hollanders in de stad. Alle buitenlanders in Rusland mochten vrijelijk hun eigen geloof belijden. In 1717 ontstond de Hollandse Gemeente en viel het besluit om een eigen predikant in Sint-Petersburg te benoemen. In 1730 kocht de Hollandse Gemeente aan de Nevski Prospekt een huis met een stuk grond om daar bijeen te komen. In 1740 ging men over tot de bouw van een stenen kerkgebouw met pastorie. In die tijd arriveerden ook de eerste Vriezenveners in Sint-Petersburg. Onder het bewind van Catharina de Grote (1762-1796) groeide Sint-Petersburg uit tot een hoofdstad met westerse allure. Het aantal Vriezenveense kooplieden dat zich in de stad vestigde nam sterk toe.

Walckerorgel

Rond 1825 lieten diverse buitenlandse kerkelijke gemeenten hun kerkgebouwen aanpassen of vernieuwen. De kerkenraad van de Hollandse kerk, waarin vooral Vriezenveners vertegenwoordig waren, besloot om de gebouwen aan de Nevski Prospekt te laten integreren tot één gebouw. De Franse architect Paul Jacot maakte een ontwerp in de stijl van het Russisch classisisme, dat in weinig opzichten op een kerk leek. Het nieuwe gebouw bestond uit een middenstuk, de eigenlijke kerk, met aan weerszijden een aangebouwde vleugel langs de Nevski Prospekt. In die vleugels bevonden zich ruimten die werden verhuurd voor commerciële activiteiten en huisvesting. Alle ruimten waren na de opening binnen 1 maand vergeven en dat bracht veel geld op voor de Hollandse Gemeente. Pronkstuk in de kerk was het Walcker-orgel. Bij de inwijding in 1834 was ook de prins van Oranje, de latere koning Willem II. Hij was getrouwd met de zuster van Alexander I, prinses Anna Pavlowna. Ook zijn zoon, de latere koning Willem III, woonde de plechtigheid bij.

Vriezenveense dominantie

Tussen 1850 en 1870 nam het aantal Vriezenveners alleen nog maar toe. Deze periode vormde de bloeitijd van de Rusluie in Sint-Petersburg. De Hollandse kerk kwam zelfs bekend te staan als Vriezenveense kerk. In 1867 werd de Vriezenveense predikant Jacob Hendrik Kunst beroepen in Sint Petersburg. Hij was in 1837 in Vriezenveen geboren. Hij kwam in 1867 eerst op proef preken in Sint-Petersburg en werd vervolgens met grote meerderheid van stemmen tot predikant benoemd. Om gezondheidsredenen vroeg hij in 1872 ontslag. In 1881 overleed hij op 43-jarige leeftijd. De Russische Revolutie maakte een einde aan de aanwezigheid van de Rusluie in Sint-Petersburg. Het kerkgebouw aan de Nevski Prospekt werd genationaliseerd. In 1927 werd het kerkelijke gedeelte ingericht als bibliotheek en het orgel overgebracht naar de concertzaal Glinka Capella. Nog altijd vormt de Hollandse kerk een fraaie bezienswaardigheid in Sint-Petersburg.