De synagoge

De Joodse gemeenschap

Tijd van burgers en stoommachines

In 1763 is voor het eerst sprake van de aanwezigheid van Joden in Vriezenveen. De joodse gemeenschap in Vriezenveen is nooit groot geweest. Het aantal personen schommelde tussen de 20 en 30. Vaak was het beroep van het gezinshoofd koopman of slager. Veel meer dan namen, aantallen en het bestaan van de synagoge is niet bekend. De gemeenschap werd aangeduid als de Nederduits Israëlitische Gemeente. Ook is er sprake van een joods kerkhof in Vriezenveen.

Bouw van de "Hebreese kerk"

In 1866, toen de Joodse gemeenschap circa 30 personen omvatte, werd besloten om een synagoge te bouwen. Om onduidelijke redenen hebben deze plannen geen doorgang gevonden. Pas in 1878 werd de aanbesteding gehouden. Metselaar Mulder nam het werk aan. Op 24 augustus 1878 schreef Mulder in zijn aantekeningen: "begonnen met de Hebreese kerk". Jodenkerk noemde hij de synagoge ook wel. Mulder had ongeveer acht man aan het werk. Zand en stenen werden per boot aangevoerd en een enkele keer via het spoor in Almelo. Het dak had vroeger een ander aanzien dan de lelijke golfplaten van nu. Bij de bouw zijn namelijk 1.500 dakpannen gebruikt. In de loop van 1879 was de synagoge klaar. De gemeenschap omvatte toen 27 personen. Van een feestelijke opening of iets dergelijks is niets bekend.

Aftakeling

Een lang leven was de synagoge niet beschoren. In 1906 werd de gemeente door terugloop van het ledental onderdeel van de Joodse gemeente in Almelo. Op 9 januari 1923 werd in Café Holland op Het Midden de synagoge met twee bijbehorende percelen grond verkocht. Dat gebeurde door notaris Louis Cramer uit Vriezenveen op verzoek van het kerkbestuur van de Nederlands Israëlitische Gemeente in Almelo. Een voorwaarde bij de verkoop was dat het gebouw als woonhuis, winkelpand of pakhuis mocht worden ingericht, maar niet voor opslag voor lompen of aanverwante artikelen. Bovendien mocht het gebouw niet worden gebruikt als café. De synagoge werd voor f 1425,− verkocht aan de timmerman Jan Goosselink, die er zijn ambacht in uitoefende. De noordelijk en zuidelijk gelegen percelen van de gemeente bij de synagoge werden verkocht voor f 200,− aan Wicher Gerhardus Niphuis. Het gebouw is nog steeds in handen van particulieren, het laatst als opslagplaats. Het pand staat op de gemeentelijke monumentenlijst. In 1999 is de Stichting Behoud Synagoge Vriezenveen opgericht om het gebouw te bewaren en weer een passende functie te geven.