Of je het nu leuk vindt of niet, je moet naar school. Maar
vroeger was dat helemaal niet zo vanzelfsprekend. Veel kinderen
gingen helemaal niet naar school of slechts een deel van het jaar.
Ze moesten hun ouders helpen met het werk tijdens de oogsttijd op
het land of in de fabriek werken. Van 's ochtends vroeg tot 's
avonds laat. Het was nodig om als gezin genoeg geld te verdienen om
te kunnen wonen en eten.
Kinderen werden als kleine volwassenen gezien en moesten ook gewoon
de kost verdienen.
Kinderarbeid
De arbeiders in het veen verdienden vroeger niet veel en
daarom werkten de kinderen ook. Zij konden bijvoorbeeld de turven
stapelen. Ook hadden veel mensen in Drenthe een boerderij of een
stukje land bij het huis om groente op te verbouwen. Op de
boerderij konden de kinderen helpen met de oogst of het melken van
de koeien. Er was altijd wel werk te doen.
De families waren vaak heel groot. Een gezin kon uit wel 10
kinderen bestaan. De oudere kinderen (meisjes) moesten vaak op de
kleintjes passen.
Toen er na de vervening fabrieken kwamen gingen de kinderen daar
werken. Het was niet fijn om in de fabriek te werken. Weinig frisse
lucht, weinig pauze en de werktijden waren soms wel 12 uur lang.
Steeds meer mensen vonden het niet goed dat kinderen werkten. Ook
beseften mensen dat kinderen meer konden bereiken als ze naar
school gingen. Op school leerden ze lezen en schrijven. Dat was de
eerste stap naar een goede opleiding.
De fabriek uit, de school in
In Drenthe was het (basis)onderwijs rond 1800 niet zo
goed. Leerkrachten waren vaak niet goed geschoold en er waren grote
klassen met veel kinderen. Er bestonden nog geen regels voor het
onderwijs zoals tegenwoordig. Vanaf 1806 kwamen er wetten en regels
die er voor moesten zorgen dat er goed onderwijs werd
gegeven.
In Drenthe zette de gouverneur Petrus Hofstede zich hiervoor in.
Hij zorgde dat er goede scholen kwamen. Het liefst één school in
elk dorp. Pas veel later, in 1874, kwam er een wet tegen
kinderarbeid. Deze wet wordt het kinderwetje van Van Houten
genoemd. De wet is vernoemd naar zijn bedenker.
Kinderen tot 12 jaar mochten vanaf die tijd niet langer in
fabrieken en werkplaatsen werken. Werken op het land werd niet
verboden en daarom bleven er in Drenthe toch nog veel kinderen
meewerken op de boerderij van hun ouders. De wet werd dus niet
altijd goed nageleefd. Door de armoede was het noodzakelijk dat
kinderen bleven werken.
Pas in 1901 kwam er echt een einde aan de kinderarbeid. In dat jaar
werd de leerplichtwet ingevoerd. Dit betekende dat alle kinderen
van 6 tot 12 jaar gedurende 6 jaren verplicht naar school
moesten. De leerplichtwet is na die tijd nog verscheidene
keren aangepast. Tegenwoordig is iedereen leerplichtig tot zijn
16e jaar. Zodra je 13 bent mag je na schooltijd
werken. Maar met dit bijbaantje is het niet de bedoeling de kost te
verdienen, maar om een extra zakcentje te hebben voor het kopen van
iets leuks of voor het doen van leuke dingen.
Hoe was het vroeger
Rond 1900 ging het er op (basis)scholen anders aan toe dan
tegenwoordig. Het schoolgebouw was vaak kleiner. En de school
bestond soms maar uit één of twee lokalen. In de klassen zaten
kinderen in de leeftijd van zes tot twaalf jaar. De klassen waren
erg groot: meer dan veertig leerlingen in een lokaal was heel
normaal. De meester of juffrouw was dan ook een stuk strenger dan
tegenwoordig. Leerlingen die kattenkwaad hadden uitgespookt werden
in de hoek gezet of moesten strafregels schrijven. De meester of
juf gooide dan de pechvogel naar het ondeugende leerling. De
pechvogel was een stoffen vogel. De leerling moest de pechvogel
naar de meester of juffrouw terugbrengen en kreeg als straf slaag
met een liniaal of het rietje. Ook gebeurde het wel eens dat
wanneer een leerling een verkeerd antwoord gaf, het van
meester of juffrouw een bordje kreeg met een tekening van een ezel
erop. De meester en juffrouw waren ook deftiger dan nu, de meester
had vaak een pak aan met een hoge hoed. Kijk maar naar meester
Crone uit Oudemolen op de foto.
1806 n. Chr. - 1901 n. Chr.
Naar school
Tijd van burgers en stoommachines